Biển Đông: Phi Luật Tân lại phản đối các hành vi “khiêu khích” của Trung cộng
Ảnh tư liệu chụp ngày 15/07/2017: Tàu tuần duyên Trung cộng hoạt động trên Biển Đông. REUTERS – Reuters Staff
Bộ Ngoại Giao Phi Luật Tân ngày hôm qua, 20/10/2021 lên tiếng xác nhận đã gởi công hàm ngoại giao phản đối các hành động thách thức của tàu Trung cộng nhắm vào tàu tuần tra của Phi Luật Tân.
Trong một tin nhắn Twitter, bộ Ngoại Giao Phi Luật Tân cho biết là tàu Trung cộng sử dụng một cách “phi pháp” còi hụ, loa phóng thanh và các liên lạc vô tuyến nhắm vào tàu của Phi Luật Tân vốn đang tiến hành những cuộc tuần tra “chính đáng và thường kỳ” trên các vùng biển của mình.
Bộ Ngoại Giao Phi Luật Tân nói rõ: “Các hành động khiêu khích đó đe dọa hòa bình, trật tự và an ninh trên Biển Đông, đi ngược lại các nghĩa vụ của Trung cộng theo luật pháp quốc tế”.
Theo hãng tin Anh Reuters, bộ Ngoại Giao Phi Luật Tân khẳng định là đã có hơn 200 vụ sách nhiễu như vậy, nhưng không cho biết là các vụ khiêu khích đó xẩy ra vào lúc nào.
Tuy nhiên, từ đầu năm đến nay, Manila đã liên tiếp lên tiếng báo động và phản đối Trung cộng về việc có hàng trăm tàu của Trung cộng tràn vào vùng Biển Đông tại những khu vực bên trong vùng đặc quyền kinh tế của Phi Luật Tân, mà nổi cộm nhất là vụ hơn 200 chiếc tàu Trung cộng tràn ngập vùng Đá Ba Đầu ở Trường Sa vào tháng 3/2021.
Manila tố cáo đó là tàu dân quân biển, trong lúc Bắc Kinh khẳng định đó chỉ là tàu đánh cá của ngư dân Trung cộng. Mặt khác, Bắc Kinh tiếp tục cho rằng họ có chủ quyền trên hầu như toàn bộ Biển Đông, bất chấp tuyên bố trái lại của Phi Luật Tân cũng như Việt Nam, Malaysia hay Brunei.
Theo Reuters, kể từ khi ông Duterte nhậm chức vào tháng 6/2016 đến nay, Phi Luật Tân đã đệ trình hơn 80 công hàm ngoại giao để phản đối Trung cộng trên vấn đề Biển Đông.
RFI (21.10.2021)
Việt Nam lên tiếng việc Trung cộng tập trận bắn đạn thật ở Biển Đông
Video trên kênh CGTT hôm 19/10/2021 về cuộc tập trận bắn đạn thật của quân đội Trung cộng.
Hôm 21/10, Bộ Ngoại giao Việt Nam lên tiếng về việc Trung cộng thực hiện bắn đạn thật ở Biển Đông, nói rằng Việt Nam “nhất quán chủ trương mong muốn Biển Đông là khu vực hoà bình, ổn định.”
Trước đó, kênh CGTN của Trung cộng, vào ngày 19/10 công bố video các máy bay tiêm kích bom JH-7 của đơn vị không quân hải quân thuộc Bộ Tư lệnh Chiến khu Nam bộ Trung cộng thực hiện diễn tập bắn đạn thật ở Biển Đông trong thời gian vừa qua.
“Người phát ngôn Bộ Ngoại giao khẳng định Việt Nam nhất quán chủ trương mong muốn Biển Đông là khu vực hoà bình, ổn định, hợp tác và phát triển trên cơ sở luật pháp quốc tế,” theo trang Người Lao động.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng. Photo VTV
CGTN cho biết cuộc diễn tập của Bộ Tư lệnh Chiến khu Nam bộ Trung cộng được tiến hành trong thời gian 60 giây để kiểm tra khả năng thực hiện nhiệm vụ của phi công trong điều kiện thời tiết phức tạp. Tuy nhiên, đoạn video không cho biết rõ cuộc tập trận này diễn ra vào thời điểm nào.
Trong video, các tiêm kích bom mang theo nhiều loại vũ khí bay ở độ cao cực thấp để tránh radar và hệ thống phòng không đối phương giả định.
“Trong cuộc diễn tập, một số máy bay ném bom mang nhiều loại vũ khí đã cất cánh với tốc độ nhanh. Để tránh radar mặt đất và các hệ thống phòng không, đội hình máy bay chiến đấu đã sử dụng độ cao cực thấp để che giấu sự xâm nhập trên biển,” đài CGTN cho biết.
Hôm 20/10, Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung cộng (PLA) lại ra thông cáo trên web chính thức bằng tiếng Anh của họ nói rằng họ sẽ tiếp tục thực hiện tập trận bắn thật trên vùng biển Biển Đông vào ngày 20/10, và trên vùng biển Hoàng Hải từ ngày 20-25/10 theo giờ Bắc Kinh.
Từ thành phố Hồ Chí Minh, ông Đinh Kim Phúc, một chuyên gia về Biển Đông, nói với VOA:
“Tham vọng về chủ quyền biển đảo của Bắc Kinh đối với Biển Đông thì họ tự nhận rằng họ đã có chủ quyền từ hàng ngàn năm, như vậy là trái lại tất cả chủ quyền lịch sử trong khu vực cũng như trái với Công ước Liên Hợp Quốc về luật Biển (UNCLOS) năm 1982.
“Hành động của Trung cộng luôn luôn đẩy khu vực Biển Đông lên bờ vực chiến tranh, bắt đầu từ khi Trung cộng thành lập cái gọi là Tam Sa vào năm 2007 cho đến nay.
“Nguy cơ xung đột trên Biển Đông không còn là nguy cơ tiềm ẩn nữa mà nó sẵn sàng có một cuộc chiến tranh cục bộ, hay tổng lực để giải quyết vấn đề chủ quyền và an ninh khu vực.”
Ông Đinh Kim Phúc nhận định rằng tham vọng của Trung cộng đe dọa đến quyền lợi tất cả các nước Đông Nam Á, nhất là các nước có liên quan đến chủ quyền biển đảo ở Biển Đông, trong đó có Việt Nam.
Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ thông qua dự luật S.1657 trừng phạt các cá nhân, tổ chức Trung cộng liên quan đến những hoạt động tranh chấp lãnh thổ do Trung cộng gây ra ở Biển Đông và biển Hoa Đông.
Cũng tại cuộc họp báo hôm 21/10, trả lời câu hỏi của các phóng viên về việc Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ đã thông qua dự luật S.1657 trừng phạt các cá nhân, tổ chức Trung cộng liên quan đến những hoạt động tranh chấp lãnh thổ do Trung cộng gây ra ở Biển Đông và biển Hoa Đông, bà Hằng khẳng định:
“Lập trường nhất quán của Việt Nam là các quốc gia cần tuân thủ luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên Hợp Quốc về luật Biển (UNCLOS) năm 1982, tôn trọng chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của những quốc gia ven biển.”
Cũng liên quan đến Biển Đông, trả lời câu hỏi của báo chí về thông tin tàu ngầm hạt nhân Mỹ va chạm vật thể lạ, bà Hằng nói rằng hải quân các nước khi hoạt động ở Biển Đông “cần đóng góp tích cực vào duy trì hòa bình, ổn định, an ninh và an toàn tại khu vực”.
Vụ việc xảy ra hôm 2/10, khi tàu ngầm hạt nhân Mỹ USS Connecticut của hải quân Mỹ va phải một vật thể dưới mặt nước trên vùng biển quốc tế ở Biển Đông. Hải quân Mỹ khẳng định lò phản ứng trên tàu ngầm này vẫn an toàn sau cú va chạm và không gây ra bất kỳ nguy cơ hạt nhân nào, tuy nhiên, phía Trung cộng bày tỏ quan ngại về nguy cơ rò rỉ phóng xạ từ lò phản ứng hạt nhân trên tàu ngầm này.
VOA (21.10.2021)
Về “cái bẫy thông tin” nguy hiểm Trung cộng tung ra
“Việt Nam đang theo dõi sát hoạt động của các bên ở Biển Đông và luôn giữ lập trường linh hoạt, mềm dẻo một cách có nguyên tắc đã được nêu rõ trong “Sách trắng Quốc phòng Việt Nam 2019”.
Theo kênh CGTN của Trung cộng ngày 19/10, nhóm tiêm kích của hải quân Trung cộng diễn tập bay thấp để né radar, sau đó thả bom, phóng rocket vào mục tiêu giả định trên Biển Đông. Như vậy, theo nguồn tin này, vừa mới đây, đơn vị không quân hải quân thuộc Bộ Tư lệnh Chiến khu phía Nam diễn tập bắn đạn thật ở Biển Đông.
Sputnik đã có cuộc phỏng vấn chuyên gia về các vấn đề quân sự và chính trị quốc tế Nguyễn Minh Hoàng về động thái trên của Trung cộng để có thể hiểu rõ hơn về những gì đang diễn ra hiện nay ở Biển Đông.
Chiêu thức “mập mờ thông tin” của Trung cộng
Sputnik: Kênh CGTN của Trung cộng ngày 19/10 сó công bố đoạn video các tiêm kích bom JH-7 của đơn vị không quân hải quân thuộc Bộ Tư lệnh Chiến khu phía Nam diễn tập bắn đạn thật ở Biển Đông vừa mới đây, tuy nhiên không có nêu vị trí và thời gian cụ thể. Ông có thể cho bình luận về động thái này của Trung cộng?
Ông Nguyễn Minh Hoàng, chuyên gia các vấn đề quân sự và chính trị quốc tế:
Theo Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS-1982), Trung cộng có hải phận của mình ở Biển Đông bao gồm phía Đông Vịnh Bắc Bộ (đã phân định với Việt Nam bởi Hiệp định được ký năm 1999), lãnh hải và vùng đặc quyền kinh tế từ đảo Hải Nam đến đảo Đài Loan. Trên vùng biển mà UNCLOS-1982 phân định cho Trung cộng một cách hợp pháp, hợp lệ thì Trung cộng có quyền tiến hành các hoạt động triển khai vũ khí và tập trận. Tuy nhiên, nếu cuộc tập trận diễn ra trên các vùng biển ngoài khu vực lãnh hải của Trung cộng thì nước này phải thông báo cho các bên liên quan theo quy chế về tự do, an toàn hàng hải và hàng không đã được UNCLOS-1982 quy định.
Việc CGTN của Trung cộng chỉ đăng tin về cuộc tập trận của không lực hải quân Trung cộng trên Biển Đông chưa thể coi là một thông tin chính thức. Trong quan hệ đối ngoại trên biển, UNCLOS-1982 yêu cầu các quốc gia khi tiến hành các hoạt động quân sự bên ngoài lãnh hải của mình phải thông báo chính thức bằng văn bản cho các bên có liên quan. Vì vậy, việc CGTN đăng thông tin về cuộc tập trận này và việc một số cơ quan truyền thông của Việt Nam đăng lại có thể dẫn đến hai hiệu ứng sau đây:
Trước hết, thông tin mà CGTN đăng lên cũng chứa đựng những sự mập mờ nhất định. Nếu cuộc tập trận diễn ra trong phạm vi lãnh hải 12 hải lý của Trung cộng thì họ không cần phải thông báo chính thức. Vì vậy, cách đưa tin tin mập mờ của CGTN và được báo chí Việt Nam đăng tải lại cũng mập mờ như vậy có thể là một “cái bẫy thông tin”. Cái bẫy này rất nguy hiểm ở chỗ nó rất dễ kích động những sự hiểu lầm của các bên và có thể gây ra những va chạm không đáng có, ít nhất là trong dư luận của dân chúng, đặc biệt là trên không gian mạng ở Việt Nam vốn có nhiều người chống Trung cộng một cách cực đoan.
Tiếp theo, những thông tin mà CGTN đăng lên cũng lại chứa đựng một sự mập mờ khác nữa. Đó là CGTN đã “mặc định” coi Biển Đông là vùng biển của Trung cộng theo thuyết về cái gọi là “vùng nước lịch sử” mà dư luận quen gọi là “đường lưỡi bò”. Logic của hành động mập mờ này rất đơn giản: Một khi Trung cộng mặc định vùng “đường lưỡi bò” là vùng biển của Trung cộng thì họ sẽ không phải “báo cáo” cho ai cả! Chiêu thức “mập mờ thông tin” này được truyền thông Trung cộng sử dụng liên tục từ cuối thế kỷ XX đến nay và vẫn tiếp tục sử dụng để yểm trợ cho “cái lưỡi bò” của họ.
Trung cộng coi các hoạt động tăng cường quân sự trên biển của họ là biện pháp đáp trả sự hiện diện quân sự ngày càng tăng của Mỹ và phương Tây tại Biển Đông.
Sputnik: Không quân hải quân Trung cộng tổ chức cuộc diễn tập trong bối cảnh trên Biển Đông đang có những diễn biến phức tạp, nhất là khi Mỹ và các đồng minh phương Tây của họ tăng cường điều tàu tới khu vực này.
Ông đánh giá như thế nào về động thái này của Trung cộng trong tình hình nói trên?
Ông Nguyễn Minh Hoàng, chuyên gia các vấn đề quân sự và chính trị quốc tế:
Việc Không lực hải quân Trung cộng tăng mật độ và cường độ tổ chức diễn tập quân sự trên Biển Đông là nhằm đáp trả các hoạt động quân sự của Mỹ và phương Tây trên vùng biển này. Từ mùa hè năm 2021 đến nay, Mỹ, Anh, Pháp, Đức, Úc… đã điều động nhiều tàu nổi, tàu ngầm, tàu sân bay đến Biển Đông và Biển Hoa Đông để tập trận với lý do được tuyên bố là để bảo đảm an toàn, an ninh hàng hải và hàng không trên các vùng biển này. Một số giới chức quân sự Mỹ và phương Tây cũng nói thẳng rằng, các hoạt động quân sự của họ nhằm ngăn chặn sự “trỗi dậy hung hăng” của Trung cộng. Còn các nhà nghiên cứu và phân tích chính trị-kinh tế-quân sự trên thế giới thì cho rằng, Mỹ đang lập ra một liên minh quân sự chống Trung cộng, đồng thời ngăn chặn tham vọng “Vành đai-Con đường” có ý nghĩa chiến lược về nhiều mặt của Trung cộng, trong đó nổi lên là các lợi ích chính trị và kinh tế.
Nếu đứng ở vị trí của Trung cộng, chúng ta có thể thấy họ có lý do để cảnh giác và tăng cường đề phòng. Trước hết là “Liên minh bộ tứ” (Quard) gồm Mỹ, Nhật, Ấn Độ và Úc đã được kích hoạt trở lại. Mỹ Anh và Úc cũng vừa thiết lập một liên minh quân sự (AUKUS) để kiểm soát liên vùng Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Cho dù giới chính trị-quân sự Mỹ và phương Tây có thể công khai, hoặc không công khai, hoặc công khai một phần chiến lược hoạt động của họ thì với “bản năng tự vệ”, Trung cộng luôn nhận thức rằng, các liên minh đó lập ra để nhằm mục đích chống Trung cộng trước hết và trên hết. Vì vậy, điều rất dễ hiểu là mật độ, cường độ các cuộc tập trận của Trung cộng đang gia tăng tỷ lệ thuận với mật độ và cường độ hoạt động tập trận của các lực lượng Mỹ và phương Tây ở Biển Đông và Biển Hoa Đông. Trung cộng coi các hoạt động tăng cường quân sự trên biển của họ là biện pháp đáp trả sự hiện diện quân sự ngày càng tăng của hải quân Mỹ và phương Tây trên các vùng biển này.
Việt Nam đang theo dõi sát hoạt động của các bên ở Biển Đông
Sputnik: Việt Nam sẽ có phản ứng như thế nào về động thái nói trên của Trung cộng?
Ông Nguyễn Minh Hoàng, chuyên gia các vấn đề quân sự và chính trị quốc tế:
Hiện nay, Việt Nam đang theo dõi sát hoạt động của các bên ở Biển Đông và luôn giữ lập trường linh hoạt, mềm dẻo một cách có nguyên tắc đã được nêu rõ trong “Sách trắng Quốc phòng Việt Nam 2019”. Nếu các hoạt động tập trận quân sự không chỉ của Trung cộng mà của bất kỳ nước nào xâm phạm vùng biển của Việt Nam đã được UNCLOS-1982 quy định, xâm phạm chủ quyền của Việt nam thì chắc chắn Việt Nam sẽ có các biện pháp để đối phó và mức độ đối phó sẽ tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình hình thực tế. Còn nếu các hoạt động đó không xâm phạm chủ quyền của Việt Nam thì Việt Nam tuy không phản đối nhưng cũng sẽ có tiếng nói kêu gọi các bên kiềm chế, không làm gia tăng căng thẳng để bảo đảm an ninh, hòa bình và ổn định trong khu vực.
Sputnik: Cảm ơn ông vì cuộc trao đổi thú vị.
Sputnik News (21.10.2021)
Việt Nam lên tiếng việc Thượng viện Mỹ thông qua dự luật trừng phạt Trung cộng
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng
Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ đã thông qua dự luật S.1657 trừng phạt các cá nhân, tổ chức Trung cộng liên quan đến những hoạt động tranh chấp lãnh thổ do Trung Quốc gây ra ở Biển Đông và biển Hoa Đông, Người Phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng trả lời về các diễn biến ở Biển Đông gần đây, Người Phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam cho biết, Việt Nam mong muốn Biển Đông là khu vực hòa bình, ổn định hợp tác và phát triển.
Tại cuộc họp báo thường kỳ chiều 21/10, trả lời yêu cầu bình luận về việc Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ đã thông qua dự luật S.1657 trừng phạt các cá nhân, tổ chức Trung cộng liên quan đến những hoạt động tranh chấp lãnh thổ do Trung cộng gây ra ở Biển Đông và biển Hoa Đông, Người Phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Thị Thu Hằng cho biết, lập trường nhất quán của Việt Nam là các quốc gia cần tuân thủ luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước của LHQ về Luật Biển 1982 (UNCLOS), tôn trọng chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của các quốc gia ven biển.
Theo tóm tắt dự luật đăng tải trên trang web của Quốc hội Mỹ, S.1657 sẽ áp trừng phạt đối với các cá nhân và tổ chức Trung cộng tham gia vào những hoạt động nhất định liên quan tới yêu sách chủ quyền trái phép của Trung cộng trên Biển Đông và cả nỗ lực của nước này trên Biển Hoa Đông, cùng một số các vấn đề liên quan khác.
Cụ thể, luật yêu cầu Tổng thống Mỹ phải áp đặt các hình thức cấm vận như phong tỏa tài sản, từ chối cấp thị thực đối với cá nhân và thực thể Trung cộng:
(1) Có đóng góp cho các dự án phát triển trái phép ở một số khu vực trên Biển Đông mà Bắc Kinh ngang ngược tuyên bố chủ quyền.
(2) Tham gia vào các hoạt động, chính sách làm đe dọa tới hòa bình và ổn định ở một số khu vực trên Biển Đông, hoặc tại khu vực mà Nhật Bản/Hàn Quốc đang quản lý trên Biển Hoa Đông.
Dự luật cũng cấm các tổ chức, cơ quan của Mỹ đầu tư hoặc bảo đảm cho các dự án liên quan tới những tổ chức bị cấm vận ở một trong hai vùng biển.
Cùng trong buổi họp báo, liên quan đến việc Hải quân Mỹ cho biết tàu ngầm hạt nhân USS Connecticut của nước này đã va chạm với một vật thể lạ và bị hư hại khi hoạt động ở Biển Đông hôm 2/10, bà Hằng cho biết, Việt Nam đã được biết về thông tin này.
“Việt Nam cho rằng các hoạt động trên biển cần tuân thủ UNCLOS và các quy định, thông lệ liên quan khác, đóng góp vào duy trì hòa bình, ổn định, hợp tác ở Biển Đông”, bà Hằng nói.
Về việc Kênh CGTN của Trung cộng ngày 19/10 công bố video các tiêm kích bom JH-7 của đơn vị không quân hải quân thuộc Bộ Tư lệnh Chiến khu phía Nam diễn tập bắn đạn thật ở Biển Đông gần đây, song không nêu vị trí và thời gian cụ thể, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao cho hay, Việt Nam nhất quán chủ trương mong muốn Biển Đông là khu vực hòa bình, ổn định hợp tác và phát triển trên cơ sở luật pháp quốc tế.
VietBF (20.10.2021)
Ủy Ban Ngoại Giao Thượng Viện Mỹ trừng phạt Trung cộng tuyên bố chủ quyền trên biển
Thượng Nghị Sĩ Robert Menendez (Dân Chủ-New Jersey), chủ tịch Uỷ Ban Ngoại Giao Thượng Viện. (Hình: Susan Walsh/POOL/AFP via Getty Images)
Uỷ Ban Ngoại Giao Thượng Viện Hoa Kỳ vừa thông qua một dự luật trừng phạt Trung cộng vì các hoạt động tuyên bố chủ quyền của Bắc Kinh tại Biển Đông và biển Hoa Đông, Thượng Nghị Sĩ Robert Menendez (Dân Chủ-New Jersey), chủ tịch ủy ban này, thông báo qua Twitter hôm Thứ Ba, 19 Tháng Mười.
Bước kế tiếp là dự luật này sẽ được đưa ra bỏ phiếu tại phiên họp khoáng đại Thượng Viện, vị thượng nghị sĩ cho biết.
Dự luật áp đặt các biện pháp trừng phạt với các cá nhân và thực thể Trung cộng tham gia vào những hoạt động liên quan đến tranh chấp lãnh thổ của Bắc Kinh ở Biển Đông và Biển Hoa Đông, và các vấn đề có liên quan khác.
Theo bản dự thảo của Quốc Hội, dự luật có tên S. 1657, do ông Menendez làm tác giả, quy định tổng thống phải áp đặt các biện pháp trừng phạt phong tỏa tài sản và từ chối cấp visa đối với những cá nhân và thực thể Trung cộng nào:
1-Đóng góp vào các dự án phát triển ở các khu vực của Biển Đông, mà có tranh chấp với một quốc gia thành viên của Hiệp Hội Các Quốc Gia Đông Nam Á (ASEAN), hoặc
2-Tham gia trong các hành động hoặc chính sách đe dọa hòa bình hoặc ổn định ở các khu vực đang tranh chấp ở Biển Đông hoặc trong khu vực biển Hoa Đông do Nhật hoặc Nam Hàn quản trị. Đồng thời, dự luật cấm các thực thể Hoa Kỳ đầu tư hoặc bảo hiểm cho các dự án liên quan đến các thực thể bị trừng phạt ở một trong hai vùng biển nêu trên.
Ngoài ra, dự luật quy định tổng thống cũng phải áp đặt các lệnh cấm và hạn chế đối với các bên liên quan và các tài khoản tài chính liên quan đến các thực thể bị trừng phạt nếu Cơ Quan Tình Báo Quốc Gia (CIA) xác định rằng Trung cộng đã thực hiện một số hành động nhất định, chẳng hạn như tuyên bố vùng nhận dạng phòng không trên Biển Đông.
Cơ Quan Xuất Bản Chính Phủ Mỹ không được xuất bản bất kỳ tài liệu nào mô tả các vùng lãnh thổ đang tranh chấp ở cả hai vùng biển như một phần của Trung cộng, với một số ngoại lệ hạn chế.
Bộ Quốc Phòng, các tàu gắn cờ của Mỹ hoặc máy bay của Mỹ không được thực hiện bất kỳ hành động nào ngụ ý công nhận chủ quyền mà Trung cộng tuyên bố đối với các vùng lãnh thổ đang tranh chấp.
Bộ Ngoại Giao phải báo cáo định kỳ cho Quốc Hội về các quốc gia nào công nhận các tuyên bố chủ quyền của Trung cộng đối với các vùng lãnh thổ tranh chấp nêu trên. Các quốc gia được xác định thực hiện những hành động trên sẽ không được nhận một số viện trợ của Mỹ dành cho ngoại quốc.
- 1657 do Thượng Nghị Sĩ Marco Rubio (Cộng Hòa-Florida) đồng bảo trợ.
Theo Người Việt (20.10.2021)
Trung cộng bị Phi Luật Tân tố cố tình khiêu khích 200 lần ở Biển Đông
Phi Luật Tân ra công hàm phản đối Trung cộng hơn 200 lần thách thức tàu của họ tuần tra tại Biển Đông bằng còi báo động và liên lạc vô tuyến.
“Những hành động khiêu khích này đe dọa hòa bình, trật tự và an ninh ở Biển Động, đi ngược lại các nghĩa vụ của Trung cộng theo luật pháp quốc tế”, Bộ Ngoại giao Phi Luật Tân đăng Twitter hôm 20/10.
Theo bộ này, các tàu Trung cộng đã hành động khiêu khích hơn 200 lần khi Phi Luật Tân đang tiến hành các cuộc tuần tra định kỳ ở Biển Đông. Tuy nhiên, bộ không nêu thời gian cụ thể.
Tòa Đại sứ Trung cộng tại Manila hiện chưa phản hồi yêu cầu bình luận.
Tàu hải cảnh Trung cộng ở Biển Đông năm 2014. Ảnh: Reuters.
Trung cộng đơn phương vạch ra “đường lưỡi bò”, yêu sách phi lý đòi chủ quyền với gần như toàn bộ diện tích Biển Đông, bất chấp phản đối quốc tế. Căng thẳng giữa Manila và Bắc Kinh đã âm ỉ nhiều năm trên tuyến đường thủy chiến lược này.
Năm 2016, một tòa án quốc tế bác bỏ yêu sách chủ quyền rộng lớn của Trung cộng ở Biển Đông, tuyến hàng hải với giá trị lưu thông thương mại khoảng 3.000 tỷ USD mỗi năm. Tổng thống Phi Luật Tân Rodrigo Duterte bỏ qua phán quyết của tòa, theo đuổi quan hệ hợp tác với Trung cộng để đổi lấy các cam kết cho vay, viện trợ và đầu tư hàng tỷ USD, nhưng phần lớn trong số đó vẫn chưa thành hiện thực.
Kể từ khi Duterte nhậm chức tháng 6/2016, Phi Luật Tân ra hơn 80 công hàm phản đối Trung cộng.
Trung cộng hồi tháng 8 thông qua luật hải cảnh mới, cho phép lực lượng này nổ súng vào tàu thuyền nước ngoài để “ngăn chặn mối đe dọa”. Luật hải cảnh này được các chuyên gia ví như “bom hẹn giờ”, có thể làm gia tăng căng thẳng ở khu vực.
VietBF (20.10.2021)
AUKUS và QUAD trong chiến lược Indo-Pacific
Nguyễn Quang Dy
QUAD (“Bộ Tứ” gồm Mỹ, Nhật, Ấn, Úc) ra đời từ năm 2007 và hồi sinh vào cuối năm 2017 (thời Donald Trump). Còn AUKUS (“Bộ Tam” gồm Úc, Anh, Mỹ) vừa mới đầy tháng. Ngày 15/9/2021, nguyên thủ ba nước đã họp trực tuyến và tuyên bố thành lập liên minh AUKUS. Sự kiện này diễn ra chỉ mấy ngày sau khi Tổng thống Joe Biden điện đàm với Chủ tịch Tập Cận Bình (10/9) và không lâu sau chuyến thăm Singapore và Việt Nam của Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin (28/7) và Phó tổng thống Kamala Harris (24/8).
Ngay sau khi AUKUS vừa ra đời, Tổng thống Mỹ Joe Biden, Thủ tướng Úc Scott Morrison, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, và Thủ tướng Nhật Yoshihide Suga đã họp trực tiếp tại Nhà Trắng (24/9/2021) để “nâng cấp Bộ Tứ”, với những sáng kiến đầy tham vọng. Có thể nói AUKUS và QUAD là “cặp bài trùng” trong tầm nhìn chiến lược Indo-Pacific. Trong bài phân tích này, tôi sẽ lý giải để làm rõ thêm các vấn đề vừa nói trên.
Phản ứng với AUKUS
Quyết định thành lập AUKUS khá đột ngột như một đợt sóng bất ngờ ập đến làm cho dự luận phản ứng khác nhau. Tuy Pháp là một đồng minh phương Tây, nhưng phản ứng rất mạnh như con gà trống Gô-Loa bị tổn thương nặng, đã triệu hồi đại sứ tại Mỹ và Úc. Trong khi đó, Trung cộng là đối tượng chính tuy có lý do để phản ứng mạnh hơn, nhưng đã phản ứng khá ôn hòa, có thể vì Trung cộng cần thỏa hiệp với Mỹ về vụ thả Mạnh Vãn Chu. (AUKUS: Why Beijing didn’t go ballistic, Jia Deng, Lowy Interpreter, October 14, 2021).
Tuy trước mắt, Pháp phản ứng mạnh là dễ hiểu, không chỉ vì thiệt hại về kinh tế do mất một hợp đồng lớn mấy chục tỷ USD, mà còn vì thể diện chính trị trước tranh cử sắp tới. Nhưng về lâu dài, Pháp không thể quay lưng với các nước đồng minh phương Tây chủ chốt (như Mỹ, Anh, Úc), vì hợp tác ở Nam Thái Bình Dương. Tuy Pháp gọi AUKUS là “nhát dao đâm sau lưng”, nhưng họ cũng cần tự trách mình đã chủ quan làm mất hợp đồng.
Trong khi đó, Trung cộng đã không phản ứng mạnh vì những lý do nhất thời, nhưng về lâu dài, AUKUS là một cục xương khó nuốt, làm Bắc Kinh đau đầu. Có lẽ vì vậy mà Trung cộng đã thông báo xin gia nhập CPTPP (ngày 16/9) như một nước cờ để làm Mỹ khó xử và “tiến thoái lưỡng nan”. Như phản ứng dây chuyền, Đài Loan cũng đã quyết định xin gia nhập CPTPP (ngày 22/9), làm cho Bắc Kinh tức giận, phải lên tiếng phản đối.
AUKUS sẽ là một cơn ác mộng đối với Trung cộng, vì đây có thể là tiền thân của một “NATO châu Á” mà Bắc Kinh vốn lo ngại lâu nay. Trong khi Mỹ muốn mở rộng nhóm “Ngũ Nhãn” (Five Eyes), gồm Mỹ, Anh, Úc, Canada, Tân Tây Lan, để kết nạp thêm Nhật và Hàn Quốc, thì NATO tăng cường quan hệ với bốn đối tác trong khu vực Indo-Pacific là Nhật, Hàn Quốc, Úc và Tân Tây Lan. Trong khi AUKUS cụ thể hóa chuyển trục chiến lược của Mỹ tới Indo-Pacific, thì nó giúp Anh khẳng định tầm nhìn “Global Britain”.
AUKUS nằm trong chiến lược đối phó với Trung cộng tại Indo-Pacific, không chỉ gồm ba nước Úc, Anh, Mỹ, mà còn gồm nhiều nước khác. Vì vậy, Trung cộng chính là đối tượng mà QUAD và AUKUS nhắm tới. QUAD và AUKUS không chỉ đơn thuần là một liên minh về an ninh mà còn gồm các lĩnh vực khác như công nghệ kỹ thuật số, trí tuệ nhân tạo và tin học lượng tử. Năm 2015, Bang Bắc Úc đã cho tập đoàn Landbridge của Trung cộng thuê cảng Darwin 99 năm, nhưng đã đến lúc Canberra cần chấm dứt hợp đồng này.
Phản ứng của ASEAN đối với AUKUS cũng khác nhau. Trong khi một số nước ủng hộ (như Singapore, Phi Luật Tân) và một số nước phản đối (như Malaysia, Indonesia) vì lo ngại chạy đua vũ trang trong khu vực sẽ tăng lên, thì Việt Nam bên ngoài tỏ ra rất thận trọng, nhưng bên trong ngầm ủng hộ. Đợt sóng ngầm do AUKUS gây ra làm dư luận ồn ào với các cung bậc cảm xúc khác nhau, đang lắng xuống như “phần nổi của tảng băng chìm”.
Theo báo chí Nhật, viêc AUKUS ra đời đã làm thay đổi cuộc chơi, và là một tín hiệu mạnh về răn đe đối với Trung cộng. Với AUKUS, vị thế chiến lược của Úc sẽ tăng lên, tạo điều kiện cho Canberra đóng một vai trò tích cực hơn để duy trì cân bằng quyền lực có lợi tại Indo- Pacific. (AUKUS shows beginnings of U.S. Indo-Pacific strategy, Susannah Patton, Ashley Townshend and Tom Corben, Nikkei Asia Review, October 1, 2021).
Phản ứng của dư luận Úc tuy đa dạng, nhưng ngày càng tích cực hơn. AUKUS là một bước ngoặt lớn để định vị chiến lược lâu dài, nhưng điều đó không có nghĩa là Úc theo đuổi ngoại giao nước lớn mà coi nhẹ ngoại giao với các nước trong khu vực như ASEAN. Ngược lại, vai trò của Úc như một quốc gia bậc trung thực dụng, độc lập và tích cực ở khu vực Indo-Pacific sẽ tiếp tục và tăng cường trong thập kỷ tới. (The future of Úc’s middle-power diplomacy after AUKUS, Thomas Parks, Asia Link Insight, October 7, 2021).
AUKUS sẽ đi vào lịch sử, biến Úc thành quốc gia thứ 7 trên thế giới tham gia “câu lạc bộ tàu ngầm hạt nhân” (gồm Mỹ, Anh, Pháp, Nga, Trung cộng, Ấn Độ). Nó đe dọa làm thay đổi bàn cờ chiến lược tại khu vực Indo-Pacific, gia tăng nguy cơ phổ biến vũ khí hạt nhân, thúc đẩy Nhật Bản và Hàn Quốc theo đuổi trò chơi tốn kém này. Nói cách khác, AUKUS đã biến điều không thể thành có thể, “làm thay đổi cuộc chơi” (game changer).
Lợi ích quốc gia Úc
Theo giáo sư Alexander Vuving (APCSS), trước mắt tuy AUKUS gây tranh cãi, nhưng về lâu dài nó đặt Úc “vào đúng vị trí lịch sử” (on the right side of history). Tranh chấp nước lớn Mỹ-Trung về cơ bản là cuộc đấu tranh giữa trật tự quốc tế dựa trên luật pháp (ruled-based) và trật tự quốc tế dựa trên thứ bậc (hierarchy-based). Là thành viên của QUAD & AUKUS, Úc có quyền lựa chọn chỗ đứng cho mình trong cuộc đấu tranh của thế kỷ này.
AUKUS trước mắt có thể làm tổn thương quan hệ của Úc với một số đối tác ở Châu Âu (làm Pháp bất bình) và ở Đông Nam Á (làm Indonesia và Malaysia lo ngại), nhưng về lâu dài, có nhiều lý do để tin rằng AUKUS là sự lựa chọn đúng của Úc, vì lợi ích quốc gia của mình, để bảo vệ trật tự quốc tế dựa trên pháp luật. (AUKUS Is a Short-Term Mess but a Long-Term Win for Úc, Alexander Vuving, Foreign Policy, October 11, 2021).
Pháp có lý do bức xúc vì mất một hợp đồng lớn trị giá mấy chục tỷ USD, nhưng lên án AUKUS là “nhát dao đâm sau lưng” không thỏa đáng. AUKUS chủ yếu liên quan đến Trung cộng chứ không phải Pháp, tuy đáng tiếc là nó đụng đến sự nhạy cảm của Pháp. Úc đã phí mười năm theo đuổi hợp đồng tàu ngầm với Pháp, vì ngay từ đầu có lẽ Úc đã chọn nhầm phương án. Hợp đồng đã bị chậm, mắc nhiều lỗi, phải thiết kế lại nhiều lần tốn kém. (AUKUS Is Good for Úc, Simon Cowan, American Conservative, September 24, 2021).
Trị giá hợp đồng tàu ngầm với Pháp là 40 tỷ AUD (năm 2012), sẽ bị đội vốn lên 100 tỷ AUD khi chiếc tàu đầu tiên sẽ được hoàn thành năm 2040 (chậm10 năm). Vì vậy, AUKUS là quyết định đúng của Úc cho chiến lược “phòng thủ từ xa” (forward defense). Tàu ngầm của Úc phải vượt hơn 4,000 dặm để đến Biển Đông, ngoài tầm hoạt động của tàu ngầm chạy bằng diesel, vì sau đó tàu ngầm chạy bằng diesel phải mất hàng tuần để trở về Úc.
Vì vậy, Úc cần hạm đội tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân với công suất lớn hơn, vì lợi ích quốc gia, phù hợp với lợi ích của đồng minh. Theo AUKUS, Mỹ và Anh sẽ giúp Úc có một hạm đội tàu ngầm (dự kiến 8 chiếc) chạy bằng năng lượng hạt nhân, để thay thế kế hoạch hợp tác với Pháp lập một đội tàu ngầm (gồm 12 chiếc) chạy bằng diesel và điện. Lâu nay, Úc không thấy cần phải chọn phe trong tranh chấp Mỹ-Trung, nhưng gần đây Úc bị Trung cộng bắt nạt, buộc Canberra phải có lập trường cứng rắn hơn với Trung cộng.
Từ năm 2020, Trung cộng đã trả đũa Úc vì kêu gọi điều tra nguồn gốc virus Corona bằng cách cấm nhập hàng hóa Úc, trị giá 20 tỷ USD. Trung cộng sử dụng các biện pháp kinh tế, thương mại, và ngoại giao để trừng phạt Úc, nhưng chỉ làm cho Úc cứng rắn hơn và “thoát Trung”. Sau gần một năm tranh chấp, không chỉ Úc bị thiệt hại về kinh tế, mà Trung cộng cũng bị “gậy ông đập lưng ông”. Nay Trung cộng đang liên minh với Nga, Iran, và Pakistan để hình thành “Bộ Tứ” của Trung cộng, nhằm đối phó với “Bộ Tứ” của Mỹ.
Trong 18 tháng qua, hợp đồng tàu ngầm với Naval Group của Pháp đã gặp nhiều trở ngại, vì đội vốn và kéo dài tiến độ. Tháng 6/2021, Úc đã dự kiến “Kế hoạch B” nếu “Kế hoạch A” thất bại. Theo các nguồn tin thì Mỹ và Anh phải hành động gấp vì lý do “an ninh quốc gia”. Đây là lần đầu tiên sau 70 năm, Mỹ chuyển giao công nghệ tàu ngầm hạt nhân cho Úc, tạo tiền lệ cho Nhật Bản và Hàn Quốc. AUKUS là một thông điệp mà Mỹ, Anh, Úc muốn gửi đến Trung cộng rằng liên minh AUKUS đã hình thành, và cuộc chơi mới bắt đầu.
AUKUS rất quan trọng đối với Úc, không chỉ về địa chiến lược, mà còn vì đặc thù về văn hóa và lịch sử. Thứ nhất, ý thức hệ của ba nước này giống nhau. Thứ hai, Anh đã từng là “mẫu quốc” bảo hộ Úc cho đến khi Mỹ thay thế, nay sẵn sàng “trở lại tương lai” để cùng với Mỹ bảo đảm an ninh cho Úc. Thứ ba, cả ba nước này đều coi Trung cộng là mối đe dọa đối với khu vực và thế giới. Sự hợp tác giữa ba nước này về tàu ngầm hạt nhân, chuyển giao công nghệ cao và các nhu cầu an ninh quốc phòng khác, sẽ làm thay đổi cuộc chơi.
Các đồng minh khả tín thường có chung văn hóa chính trị như một ưu thế so với các đối thủ. Sức mạnh của liên minh QUAD và AUKUS sẽ tạo ra thế cờ vây áp đảo đối phương (Trung cộng, Nga, Iran, Pakistan). Nó có thể làm thay đổi sâu sắc chính sách ngoại giao và quốc phòng của Úc, không chỉ đối với Trung cộng mà còn với khu vực và thế giới. Tham gia AUKUS, Úc chỉ có con đường tiến, mà không còn đường lùi. (How China Exports Authoritarianism, Charles Edel & David Shullman, Foreign Affairs, September 16, 2021).
Đằng sau QUAD và AUKUS
Tiếp theo cuộc họp cấp cao (trực tuyến) đầu tiên của QUAD (12/3/2021) ra thông cáo chung về hai chủ đề chính là đối phó với đại dịch và biến đổi khí hậu, là cuộc họp cấp cao (trực tiếp) của QUAD (24/9/2021). Cuộc họp này đề xuất các sáng kiến quan trọng về y tế (tài trợ sản xuất và phân phối vaccine qua “Nhóm Chuyên gia Vaccine” và “Nỗ lực An toàn Y tế”); về hạ tầng (khởi động “Nhóm Phối hợp Hạ tầng” để xây dựng “Hạ tầng Chất lượng cao”); về biến đổi khí hậu (lập “Mạng lưới Tàu biển xanh” và “Đối tác Năng lượng sạch”).
AUKUS mang dấu ấn của Kurt Campbell (kiến trúc sư “Pivot”, và “Indo-Pacific Coordinator” tại NSC); Ely Ratner (nguyên cố vấn cho Biden, là trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng, trưởng nhóm đặc nhiệm về chiến lược mới); Rush Doshi (tác giả “The Long Game”, là Giám đốc Trung cộng tại NSC); Mira Rapp-Hooper, nguyên cố vấn về Trung cộng tại Vụ Hoạch định Chính sách Bộ Ngoại giao, làm việc tại NSC. (China whisperers: The US advisers shaping the world’s great rivalry, Emily Tamkin, New Statesman, September 17, 2021).
Đây là một nhóm cựu quan chức và học giả về Châu Á tham gia “Team Biden”, chủ trương đối phó với Trung cộng như “thách thức lớn nhất” đối với Mỹ. Họ đều là học giả tại các trường đại học danh tiếng (Ivy League), cùng tham gia think tank (như CNAS), từng phục vụ trong các chính quyền trước (Clinton và Obama). Họ đều nhận thấy Trung cộng không giống như người ta among đợi là “trỗi dậy hòa bình”, thông qua tham dự có thể hòa nhập vào trật tự thế giới do Mỹ dẫn đầu, mà Trung cộng ngày càng quyết đoán và độc tài.
Nếu AUKUS chứng tỏ chủ trương “xoay trục” của Mỹ cuối cùng đang diễn ra, thì vẫn còn thiếu “yếu tố kinh tế” (an economic component) như Kurt Campbell đã từng nhấn mạnh. Tuy QUAD và AUKUS có thể đóng góp rất nhiều, nhưng không thay thế được sự can dự thực tế của Mỹ ở khu vực. Tuy Anthony Blinken đã hứa với lãnh đạo ASEAN (cuối tháng 9/2021) là Mỹ sẽ có chiến lược toàn diện cho Đông Nam Á, nhưng vẫn chưa thấy. (Americas doughnut-shaped Indo-Pacific strategy, Henry Storey, Diplomat, October 18, 2021).
Có nhiều lý do để Mỹ tham gia CPTPP, và Trung cộng là nguyên nhân chính. Nay Trung cộng đã xin vào CPTPP, nên Mỹ tham gia CPTPP không chỉ vì lợi ích kinh tế mà còn vì vai trò của Mỹ trước sự trỗi dậy của Trung cộng. Joe Biden tuyên bố đối phó với Trung cộng là một trong các ưu tiên trong chính sách đối ngoại, nên Mỹ cần một chính sách thương mại mạnh với khu vực, nhưng vào CPTPP vẫn còn nhiều lực cản. (America Must Return to the Trans Pacific Partnership, Wendy Cutler, New York Times, September 10, 2021).
Theo các chuyên gia chiến lược, hiện nay QUAD và AUKUS vẫn còn thiếu các “điều kiện thiết yếu” (critical ingredients) so với thời chiến tranh lạnh, nên chưa đủ mạnh để ngăn chặn các tham vọng của Trung cộng. AUKUS mới chỉ là những tuyên bố về ý định trong khi nội hàm chính của AUKUS là Úc sẽ mua 8 tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân, nhưng đàm phán cụ thể về giá cả và tiến độ vẫn chưa rõ. (The Gaps in the New Regional Security Architecture for the Indo-Pacific, Hanns Maull, Diplomat, October 16, 2021).
Thành viên của AUKUS còn bất cập, do thiếu các đối tác quan trọng khác như Canada, New Zealand (nhóm “Five Eyes”) hay Viêt Nam và Indonesia (ASEAN). Anh tham gia AUKUS chủ yếu do ý chí chủ quan (wishful thinking) và tượng trưng (symbolism), chứ chưa phải là cố gắng nghiêm túc (serious effort). Khẩu hiệu “Nước Anh toàn cầu” (Global Britain) về cơ bản phản ánh ý định của Thủ tướng Boris Johnson muốn đánh lạc hướng dư luận (escapism) vì động cơ chính trị, chứ chưa chắc là chính sách an ninh khu vực của Anh.
AUKUS và QUAD dù có được “nhất thể hóa” (integrated) thì cả hai thực thể này còn thiếu khuôn khổ cần thiết để xây dựng cơ chế an ninh khu vực Indo-Pacific đủ mạnh nhằm ngăn chặn Trung cộng trỗi dậy. Trong khi Pháp (một cường quốc Indo-Pacific) bị gạt ra ngoài, thì Ấn Độ (không liên kết) vẫn chưa sẵn sàng tham gia một liên minh quân sự với Mỹ. Nói cách khác, cấu trúc an ninh khu vực Indo-Pacific cần được làm sâu sắc hơn. Vì vậy, câu chuyện QUAD và AUKUS chỉ là bước đầu, và là “phần nổi của tảng băng chìm”.
Lời cuối
Theo giáo sư Andrew Erickson (CMSI, Naval War College), trong 5 năm tới, Trung cộng phải quyết định có tấn công Đài Loan hay không, vì quyền lực của Trung cộng và Tập Cận Bình đã lên tới đỉnh cao, trong khi Đài Loan như “quả táo chín dễ hái”, nếu bỏ qua sẽ mất cơ hội vàng. Vì vậy, các nhà hoạch định chính sách của Mỹ và phương Tây đang đau đầu nghĩ cách đối phó với “thách thức lớn nhất của thế kỷ 21 về đối ngoại”. (A Dangerous Decade of Chinese Power Is Here, Andrew Erickson, Foreign Policy, October 18, 2021).
Trong cuốn “Hindsight, Insight, Foresight: Thinking about Security in the Indo-Pacific” (APCSS, September 2020), giáo sư Alexander Vuving cho rằng tuy tình hình Biển Đông rất nguy hiểm, nhưng khó rơi vào “bẫy Thucydides” như giáo sư Graham Allison dự đoán, vì nó theo quy luật “chicken game” (trọi gà) chứ không phải “Prisoner’s dilemma” (nan đề tù nhân). Nhưng tình hình eo biển Đài Loan hiện nay lại là một câu chuyện khác, và là một yếu tố hệ trọng trong bàn cờ Indo-Pacific, mà AUKUS là một nước cờ thế.
Tham khảo
- America Must Return to the Trans Pacific Partnership, Wendy Cutler, New York Times, September 10, 2021
- China whisperers: The US advisers shaping the world’s great rivalry, Emily Tamkin, New Statesman, September 17, 2021
- Fact Sheet: Quad Leaders Summit, The White House, September 24, 2021
- AUKUS Is Good for Úc, Simon Cowan, American Conservative, September 24, 2021
- SSN vs SSK, Hugh White, Lowy Interpreter, September 29, 2021
- AUKUS shows beginnings of U.S. Indo-Pacific strategy, Susannah Patton, Ashley Townshend and Tom Corben, Nikkei Asia Review, October 1, 2021
- The future of Úc’s middle-power diplomacy after AUKUS, Thomas Parks, AsiaLink Insight, October 7, 2021
- AUKUS Is a Short-Term Mess but a Long-Term Win for Úc, Alexander Vuving,Foreign Policy, October 11, 2021
- AUKUS: Why Beijing didn’t go ballistic, Jia Deng,Lowy Interpreter, October 14, 2021
- The Gaps in the New Regional Security Architecture for the Indo-Pacific, Hanns Maull, Diplomat, October 16, 2021
- America’s doughnut-shaped Indo-Pacific strategy, Henry Storey, Diplomat, October 18, 2021
- A Dangerous Decade of Chinese Power Is Here, Andrew Erickson, Foreign Policy, October 18, 2021
Nguyễn Quang Duy
Vietstudies (19.10.2021)