Phi Luật Tân thuyết phục Việt Nam, Mã Lai soạn thảo quy tắc riêng về Biển Đông
NGUỒN HÌNH ẢNH,GETTY IMAGES Chụp lại hình ảnh, Lực lượng bảo vệ bờ biển Phi Luật Tân và Nhật Bản diễn tập năm 2015
Phi Luật Tân đã tiếp cận các nước láng giềng như Mã Lai và Việt Nam để thảo luận về một bộ quy tắc ứng xử riêng liên quan đến Biển Đông, Tổng thống nước này cho biết hôm thứ Hai, với lý do tiến triển còn hạn chế trong việc đạt được một hiệp ước khu vực rộng lớn hơn với Trung cộng, theo Reuters.
Mối quan hệ giữa hai nước ngày càng căng thẳng hơn dưới thời Tổng thống Ferdinand Marcos Jr, người liên tục phàn nàn về hành vi “hung hăng” của Trung cộng trong khi nối lại mối quan hệ bền chặt với đồng minh duy nhất mà Phi Luật Tân có hiệp ước phòng thủ chung chính thức và ràng buộc về mặt pháp lý, Hoa Kỳ.
Phát biểu tại Hawaii trong một sự kiện được phát trực tiếp, ông Marcos cho biết căng thẳng leo thang ở Biển Đông đòi hỏi Phi Luật Tân phải hợp tác với các đồng minh và láng giềng để duy trì hòa bình trên tuyến đường thủy nhộn nhịp này khi tình hình hiện nay “căng thẳng hơn”.
“Chúng tôi vẫn đang chờ đợi bộ quy tắc ứng xử giữa Trung cộng và ASEAN và đáng tiếc là tiến độ này diễn ra khá chậm,” ông Marcos cho biết, đề cập đến những nỗ lực của nhóm các quốc gia Đông Nam Á.
“Chúng tôi đã chủ động tiếp cận các quốc gia khác trong ASEAN mà chúng tôi đang có xung đột lãnh thổ, Việt Nam là một trong số đó, Mã Lai là một quốc gia khác, và xây dựng quy tắc ứng xử của riêng chúng tôi.
“Hy vọng điều này sẽ phát triển hơn nữa và mở rộng sang các nước ASEAN khác.”
Đại sứ quán Trung cộng, Mã Lai và Việt Nam tại Manila đã không trả lời ngay lập tức yêu cầu bình luận về khả năng có một bộ quy tắc riêng như vậy.
Trung cộng cho rằng xây dựng bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông là nhiệm vụ quan trọng đối với nước này và các nước ASEAN.
Tuy nhiên, người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Trung cộng đã cảnh báo tại một cuộc họp báo thường kỳ rằng: “Bất kỳ động thái nào đi chệch khỏi khuôn khổ và đi ngược lại tinh thần của tuyên bố về quy tắc ứng xử của các bên (DOC) ở Biển Đông đều vô hiệu”.
Phát biểu của ông Marcos được đưa ra ra sau cuộc gặp hôm thứ Sáu với Chủ tịch Trung cộng Tập Cận Bình bên lề diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á-Thái Bình Dương tại San Francisco.
Các nhà lãnh đạo đã thảo luận các biện pháp nhằm giảm bớt căng thẳng ở vùng biển chiến lược này sau một loạt cuộc đối đầu trong năm nay.
Trong vài năm qua, ASEAN và Trung cộng đã nỗ lực tạo ra một khuôn khổ để đàm phán về quy tắc ứng xử, một kế hoạch đã có từ năm 2002. Tuy nhiên, tiến độ vẫn chậm chạp bất chấp cam kết của tất cả các bên nhằm đẩy nhanh quá trình này.
Các cuộc xung đột
Các cuộc đàm phán về các thành phần của bộ quy tắc vẫn chưa bắt đầu, với những lo ngại về việc Trung cộng, nước tuyên bố chủ quyền phần lớn Biển Đông, sẽ cam kết tuân thủ một bộ quy tắc mang tính ràng buộc mà các quốc gia ASEAN muốn phù hợp với luật pháp quốc tế hiện hành đến mức nào.
Trung cộng khẳng định yêu sách của mình trên bản đồ bằng cách sử dụng “đường chín đoạn” kéo dài tới 1.500 km về phía nam đất liền, cắt vào các vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Brunei, Indonesia, Mã Lai, Philippin và Việt Nam.
Manila và Bắc Kinh đã đối đầu liên tục trong nhiều năm khi Trung cộng trở nên quyết đoán hơn trong việc thúc đẩy các yêu sách hàng hải của mình, gây lo ngại cho các nước láng giềng và các quốc gia khác hoạt động trên tuyến đường thương mại quan trọng này, chẳng hạn như Hoa Kỳ.
Trung cộng đã biến các rạn san hô ngập nước thành các cơ sở quân sự được trang bị radar, đường băng và hệ thống tên lửa, một số nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của Phi Luật Tân.
Ông Marcos cho biết: “Các rạn san hô gần nhất mà PLA bắt đầu thể hiện sự quan tâm… để xây dựng căn cứ đã ngày càng tiến gần hơn đến bờ biển Phi Luật Tân”.
“Tình hình đã trở nên nghiêm trọng hơn trước.”
Đáp lại, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung cộng cho biết: “Các hoạt động xây dựng của Trung cộng trên lãnh thổ của mình hoàn toàn nằm trong chủ quyền của Trung cộng và các nước khác không có quyền đưa ra những nhận xét vô trách nhiệm”.
Ông Marcos nói thêm rằng Hoa Kỳ “luôn hỗ trợ chúng tôi, không chỉ bằng lời nói… mà còn bằng hành động cụ thể.”
BBC (21.11.2023)
Tổng thống Phi Luật Tân nói tranh chấp lãnh thổ với Trung cộng đang ‘khốc liệt hơn’
Chiến hạm BRP Jose Rizal của Hải quân Phi Luật Tân. (Ảnh: Hải quân Phi Luật Tân)
Tổng thống Phi Luật Tân Ferdinand Marcos Jr. hôm thứ 2 (20/11) cho biết căng thẳng ở Biển Đông đang trở nên “khốc liệt hơn” khi Bắc Kinh mở rộng hoạt động cải tạo gần vùng biển Phi Luật Tân.
Nói chuyện với các phóng viên ở Honolulu (Hawaii, Mỹ) vào ngày 20/11, ông Marcos cho biết Trung cộng đang tăng cường sự hiện diện của họ tại các đảo san hô và các bãi cạn mà gần bờ biển Phi Luật Tân hơn, trong đó nơi gần nhất chỉ cách Phi Luật Tân khoảng 111 km.
“Thật không may, tôi không thể nói rằng tình hình đang được cải thiện”, Tổng thống Phi Luật Tân cho biết sau một buổi nói chuyện tại Trung tâm Nghiên cứu An ninh châu Á – Thái Bình Dương Daniel K. Inouye ở Honolulu.
Ông nói thêm rằng “tình hình đã trở nên khốc liệt hơn trước đây”, đồng thời khẳng định đất nước ông sẽ không nhượng bộ dù chỉ “một inch vuông” lãnh thổ của mình cho bất kỳ thế lực nước ngoài nào.
Ông Marcos cảnh báo rằng các khu vực kể trên ở Biển Đông đang “đang dần bị biến thành căn cứ”. Ông cho biết Đô đốc John Aquilino, chỉ huy quân sự hàng đầu của Mỹ ở khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, đã cho ông xem mô hình của một căn cứ của Trung cộng trong cuộc gặp giữa họ trước đó cùng ngày.
Ông Marcos cho hay, công sức mà Trung cộng bỏ ra “đối với các căn cứ quân sự đó” là “rất đáng kể”.
Trước đó, ông Marcos đã có cuộc gặp với nhà lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung cộng (ĐCSTQ) Tập Cận Bình bên lề hội nghị thượng đỉnh Hợp tác Kinh tế châu Á – Thái Bình Dương (APEC) tại San Francisco (California, Mỹ) vào ngày 18/11.
Tại đây, ông Marcos đã truyền đạt đến ông Tập sự quan ngại của ông về những cuộc chạm trán giữa tàu Trung cộng và tàu Phi Luật Tân ở Biển Đông và hoàn cảnh khó khăn của ngư dân Phi Luật Tân.
Theo một hãng thông tấn nhà nước Phi Luật Tân, ông Marcos nói rằng cả hai bên đã đồng ý tìm cách giảm bớt căng thẳng ở Biển Đông và đảm bảo ngư dân của họ có thể “cùng đánh cá” một cách an toàn ở vùng biển tranh chấp.
Ông Marcos nói: “Về cơ bản, đó là thông điệp mà chúng tôi đã trao đổi với nhau”.
“Tuy nhiên, vấn đề vẫn còn đó. Đó là điều mà chúng tôi cần tiếp tục trao đổi để tìm cách tránh những sự cố như vậy”.
Ông Marcos cũng đã gặp Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris bên lề hội nghị thượng đỉnh APEC ngày 16/11 và thảo luận về tình hình Biển Đông.
Phó Tổng thống Harris khẳng định Mỹ luôn “sát cánh” với đồng minh Phi Luật Tân và nhắc lại rằng bất kỳ cuộc tấn công nào vào tàu Phi Luật Tân đều có thể kích hoạt hiệp ước phòng thủ chung.
Bắc Kinh đã đưa ra các yêu sách lãnh thổ đối với gần như toàn bộ Biển Đông, bao gồm các rạn san hô và các đảo mà chồng lấn với vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Việt Nam, Mã Lai, Brunei, Đài Loan và Phi Luật Tân.
Theo The Epoch Times
NTDVN (21.11.2023)
Trung cộng muốn kéo dài đàm phán COC vô thời hạn để gây sức ép lên các nước láng giềng
Tổng thống Phi Luật Tân Ferdinand Marcos Jr phát biểu tại Trung tâm Nghiên cứu An ninh Châu Á-Thái Bình Dương Daniel K. Inouye ở Honolulu vào ngày 19 tháng 11 năm 2023 AP
Một số chuyên gia về vấn đề Biển Đông cho rằng mục tiêu của Trung cộng là kéo dài càng lâu càng tốt việc đàm phán với ASEAN về Bộ Quy tắc Ứng xử trên Biển Đông (COC), từ 2012 đến nay, nhằm gây sức ép lên các nước láng giềng.
Giám đốc Dự án Myoushu thuộc Trung tâm Gordian Knot về An ninh Quốc gia ở Đại học Standford, Mỹ, ông Raymond Powell, nói với RFA rằng cách Trung cộng đàm phán COC với ASEAN giống như trò tấu hài. Trong khi đó, nhà nghiên cứu Nguyễn Thế Phương ở Đại học New South Wales, Canbera, nói rằng lợi ích lớn nhất của Trung cộng nằm ở chỗ các thỏa thuận tốt đẹp trong COC giữa họ và ASEAN không bao giờ được ký kết.
Đàm phán COC để che giấu tham vọng đế quốc
Trao đổi với RFA, ông Nguyễn Thế Phương và Raymond Powell đều nói rằng họ bi quan về kết quả đàm phán COC giữa Trung cộng và ASEAN. Ông Powell nhấn mạnh lý do là hai phía rất khó có thể đi tới thỏa thuận chung khi mà mục đích đàm phán thực sự của Trung cộng là dùng đàm phán để che giấu tham vọng đế quốc.
Năm 2002, ASEAN và Trung cộng đã ký Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC). DOC tuyên bố “các Bên tái khẳng định sự tôn trọng và cam kết đối với quyền tự do hàng hải và hàng không trên Biển Đông theo các nguyên tắc được thừa nhận rộng rãi của luật pháp quốc tế, bao gồm Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982” (Điều 3), “cam kết giải quyết các tranh chấp lãnh thổ và quyền tài phán của mình bằng các biện pháp hòa bình, không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực, thông qua tham vấn và đàm phán thân thiện” (Điều 4).
Trao đổi với RFA, ông Raymond Powell nhấn mạnh Trung cộng đã không tuân thủ DOC: “Họ liên tục sử dụng vũ lực, quân sự hóa các đảo Biển Đông, và chống lại Luật biển Quốc tế bằng cách dựa trên cái gọi là “chủ quyền không thể tranh cãi” mà họ đơn phương tuyên bố.” Theo ông Powell, “chính vì cách “ứng xử” của Trung cộng vi phạm DOC nên ASEAN thúc đẩy bước tiếp theo là đàm phán về “bộ quy tắc ứng xử” trên Biển Đông (COC).”
Từ đầu năm 2023 đến nay, Trung cộng liên tục điều động tàu khảo sát và hải cảnh xâm nhập dài ngày vào trong thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, Mã Lai, Phi Luật Tân. Hoạt động của họ thậm chí kéo dài sang vùng đặc quyền kinh tế của các đảo quốc ở Nam Thái Dương. Trung cộng cũng liên tục các hành động gây hấn như chặn tàu, đâm tàu đối với Phi Luật Tân ở bãi cạn Scarborough. Theo Luật biển Quốc tế và Phán quyết của toàn PCA năm 2016, thực thể địa lý này là một bãi cạn nửa nổi nửa chìm, do đó nó thuộc về thềm lục địa Phi Luật Tân một cách tự nhiên mà các quốc gia bên ngoài không được tuyên bố chủ quyền.
Tuần duyên Phi Luật Tân quan sát tàu hải cảnh của Trung cộng trong một chuyến đi tiếp tế đến Bãi Cỏ Mây ở Biển Đông hôm 10/11/2023. AFP
Ông Powell chỉ ra là “ASEAN hy vọng rằng một thỏa thuận mạnh mẽ hơn sẽ hạn chế xung đột và gây hấn khi DOC thất bại.” Trong khi đó, “Trung cộng cũng muốn hòa bình trên Biển Đông, nhưng đó là một nền hòa bình mà các nước láng giềng ASEAN có trách nhiệm tự kiềm chế bản thân để phục tùng sự thống trị một cách hòa bình của Trung cộng.”
Ông Nguyễn Thế Phương nói rằng những ai theo dõi vấn đề Biển Đông thời gian qua đều bi quan. Ông giải thích có ba khía cạnh khiến cho nhiều nhà quan sát bi quan về khả năng đàm phán COC sẽ đạt kết quả tích cực.
Thứ nhất, mục đích của COC là giải quyết các vấn đề mà DOC không giải quyết được. Mà nếu COC không làm được điều đó thì có nghĩa là COC cũng vô dụng như DOC. Điều quan trọng nhất là phải ràng buộc được nghĩa vụ, trách nhiệm của các bên liên quan để giảm thiểu đụng độ, tranh chấp trên Biển Đông. Đàm phán COC ở đây là cuộc đàm phán giữa một nước cực lớn và một nhóm các nước nhỏ. Tình thế đó khiến quá trình thương lượng không bình thường, mà theo hướng áp đặt một chiều, tức là Trung cộng có khả năng áp đặt được quan điểm của mình. Họ có xu hướng áp đặt vì trong tình thế này thì họ không dại gì mà không áp đặt.
Thứ hai là vấn đề nội bộ các nước ASEAN. Trong đàm phán COC, không phải có vấn đề đàm phán giữa ASEAN và Trung cộng mà còn giữa một số nước ASEAN với nhau. Và trong nội bộ ASEAN, về vấn đề này chắc chắn có mâu thuẫn. Trung cộng có thể tận dụng vấn đề này để làm cho cán cân lợi ích nghiêng về phía họ.
Điểm thứ ba mà các học giả hay nói là lòng tin. Người ta không tin rằng nếu Trung cộng có thể đưa ra hoặc chấp nhận các điều kiện có lợi cho ASEAN đi nữa thì họ vẫn không làm theo điều họ nói. Sự mất lòng tin này khiến cho việc đàm phán cực kỳ khó khăn. Anh nói thế này trên bàn đàm phán nhưng hành động trên thực địa ngược lại. ASEAN không có nhiều khả năng ràng buộc hành động của Trung cộng. Ở thời điểm hiện tại, người ta không nghĩ rằng có thể đưa ra một bản COC mà các quốc gia đều có thể đồng ý.
Chiến thuật kéo dài đàm phán vô thời hạn
Trao đổi với RFA, cả ông Raymond Powell và ông Nguyễn Thế Phương đều nhấn mạnh chiến thuật của Trung cộng là kéo dài các cuộc đàm phán COC vô thời hạn cho đến khi họ củng cố quyền kiểm soát hiệu quả và toàn diện đối với toàn bộ Biển Đông.
Ông Powell nhấn mạnh Trung cộng có thể sẽ ký vào COC, nhưng là một COC đủ yếu hoặc không thể thi hành. Từ đó, họ có thể yêu cầu tất cả các bên “có liên quan” đi đến thỏa thuận để thay thế tất cả các luật quốc tế khác. Bằng cách đó Trung cộng có thể hóa giải mẫu thuẫn giữa một bên là họ tuyên bố tuân thủ Luật biển Quốc tế với một bên là cách ứng xử của họ hoàn toàn vi phạm bộ luật quốc tế đó.
Trung cộng đơn phương công bố đường chữ U đòi hỏi chủ quyền đối với khoảng 80% diện tích Biển Đông. Tòa trọng tài PCA năm 2016 đã bác bỏ tính hợp pháp của yêu sách này.
Ông Powel nói với RFA rằng Trung cộng tham gia đàm phán COC vì muốn được coi là đang cố gắng giải quyết vấn đề, nhưng mục tiêu của nước này không tương thích với mục tiêu của các nước láng giềng ở Đông Nam Á ven biển. Đây là lý do tại sao các cuộc đàm phán đạt được ít tiến bộ như vậy. Đó cũng là lí do ông tin rằng cuối cùng Trung cộng và ASEAN không thể thành công trong việc đưa ra một COC có thể thực thi được, nhằm hạn chế một cách hiệu quả sự xâm lược của Trung cộng.
Trả lời câu hỏi của RFA “mục đích tối hậu của Trung cộng khi tham gia đàm phán COC là gì”, ông Nguyễn Thế Phương trả lời: “Kéo dài nó ra hết sức có thể, làm cho quá trình này đi hết sức chậm.”
Tại sao họ lại làm cho quá trình đàm phán này kéo dài ra, đi chậm đến mức như không thể kết thúc? Nhà nghiên cứu ở Đại học New South Wales, Canbera, giải thích rằng nếu bản COC này có thể hình thành theo đúng ý định của ASEAN thì nó sẽ thành một thiết chế đa phương. Nó sẽ có tính ràng buộc lớn và do đó hạn chế hành động của Trung cộng. Cho nên Trung cộng sẽ có hai hướng ứng xử: thứ nhất là cố gắng kéo dài đàm phán, thứ hai là khiến cho kết quả đàm phán có lợi cho Trung cộng, mà có lợi cho Trung cộng thì bất lợi cho ASEAN. Ở thời điểm hiện nay thì không có các bên liên quan tham gia đàm phán mà còn có tác động của bối cảnh quốc tế. Bối cảnh quốc tế có thể tác động bất lợi cho Trung cộng.
Tại hội nghị ASEAN+1 giữa ASEAN với Trung cộng diễn ra tại Indonesia hôm 13/7/2023, các bên tuyên bố đã hoàn tất vòng đọc lần thứ 2 bản thảo của văn kiện COC. Sau đó, vòng đàm phán COC tiếp theo đã bắt đầu từ hôm 22/8/2023. Trước đó hai ngày, Ngoại trưởng Trung cộng Vương Nghị tuyên bố nước này sẵn sàng đẩy nhanh quá trình đàm phán COC.
Nếu đàm phán COC cứ kéo dài vô tận?
Trong bài phát biểu tại Hawaii hôm 20/11/2023, Tổng thống Phi Luật Tân, ông Ferdinand Marcos, đã nói: “Chúng tôi vẫn đang chờ bộ quy tắc ứng xử giữa ASEAN và Trung cộng, nhưng đáng tiếc thay, tiến bộ rất chậm chạp.” Vậy nếu đàm phán COC giữa Trung cộng và ASEAN cứ kéo dài mãi mà không thể kết thúc, điều đó sẽ thúc đẩy các bên đi tiếp những bước đi nào?
Nhà nghiên cứu Nguyễn Thế Phương trao đổi với RFA rằng sự kéo dài gần như vô hạn của cuộc đàm phán này có hàm ý lớn với ASEAN trong đó có Việt Nam. Nó cho thấy một sự thực mà nhiều người đã nói đến: Trung cộng không muốn tỏ ra là bên tuân thủ các cơ chế đa phương như một tay chơi bình đẳng mà ngược lại, Trung cộng muốn tham gia vào đó như một kẻ áp đặt luật chơi và quan điểm của Trung cộng sao cho có lợi cho riêng mình. Tuy nhiên, điều đó cũng sẽ gây hại cho Trung cộng, bởi các nước nhỏ ở Đông Nam Á không phải là những người thụ động trước lợi ích quốc gia của mình.
Theo ông, hiện nay, trong các nước ASEAN, các bên vẫn đang loay hoay tìm cách giảm xung đột bằng các công cụ thể chế và luật pháp. Họ chưa tìm được cách đưa Trung cộng vào một cơ chế nào đó để ràng buộc nước lớn này. Nó cho thấy ở thời điểm hiện tại, sự bất đối xứng quyền lực quá lớn giữa Trung cộng và ASEAN. Cách đó vừa khó vừa không đủ.
Khi đàm phán COC cứ kéo dài như không có điểm kết thúc, các nước ASEAN có quyền lợi liên quan trực tiếp đến Biển Đông sẽ có nhu cầu tự đàm phán COC với nhau. Đây là một phản ứng tự nhiên của các nước nhỏ ở Đông Nam Á khi mà việc ngồi vào bàn đàm phán với Trung cộng quá tốn thời gian mà không hiệu quả.
“Điều này nằm trong xu hướng các nước nhỏ tìm kiếm những sáng kiến mới, chủ động làm điều đó, với sự hỗ trợ của các cường quốc ngoài khu vực. Phippines hiện rất tích cực, chủ động kết nối với Mỹ và các đồng minh của Mỹ,” nhà nghiên cứu ở Đại học New South Wales, Canbera nhận xét.
Hôm 20/11/2023, trong bài diễn văn tại Hawaii, Tổng thống Phi Luật Tân Ferdinand Marcos Jr. cho biết Phi Luật Tân đã đề nghị Việt Nam và Mã Lai cùng đàm phán để thống nhất một Bộ Quy tắc Ứng xử trên Biển Đông (COC) riêng giữa ba nước.
RFA (20.11.2023)
Biển Đông: Liệu Việt Nam, Phi Luật Tân và Mã Lai sẽ có Bộ quy tắc ứng xử riêng?
Tàu hải cảnh Trung cộng tại Bãi Cỏ Mây, Biển Đông hôm 10/11/2023 (minh họa) AFP
Tổng thống Phi Luật Tân hôm 20 tháng 11 tiết lộ nước này đã tiếp cận Việt Nam và Mã Lai để đề nghị đàm phán một Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) riêng biệt.
Thông tin trên được ông Ferdinand Marcos Jr. tiết lộ trong bài phát biểu diễn ra ở đảo Hawaii, Hoa Kỳ, theo hãng thông tấn Reuters.
Trước đó, vị tổng thống thứ 17 của Phi Luật Tân đã gặp với Chủ tịch Trung cộng, Tập Cận Bình, trong khuôn khổ hội nghị thượng đỉnh APEC, trong bối cảnh hai nước đã xảy ra nhiều va chạm trên khu vực Biển Đông trong thời gian gần đây.
Trung cộng và các nước thành viên Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) vốn đã tiến hành đàm phán Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC), tuy nhiên hai bên đạt được rất ít tiến bộ thực chất dù quá trình đã kéo dài hàng chục năm.
Ông Marcos nói trong bài phát biểu, “Chúng tôi vẫn đang chờ bộ quy tắc ứng xử giữa ASEAN và Trung cộng, nhưng đáng tiếc thay, tiến bộ rất chậm chạp.”
Trong khi đó, một mặt Trung cộng vẫn tiếp tục đàm phán với các nước Đông Nam Á, nhưng mặt khác lại tích cực bành trướng ảnh hưởng và tuyên bố chủ quyên trên khu vực Biển Đông.
Kể từ năm 2002 khi hai bên ký kết Tuyên bố chung về cách ứng xử trên Biển Đông (DOC), một văn bản không có tính ràng buộc mà chỉ thể hiện ý chí chính trị của các bên tham gia, thì Trung cộng đã tiến hành quân sự hoá hàng loạt thực thể trên vùng biển này, và hung hăng đối đầu với các nước nhỏ hơn bằng cách áp dụng chiến thuật “vùng xám”.
Điều này khiến các nước Đông Nam Á, đặc biệt là những nước chịu tác động trực tiếp bởi yêu sách của Trung cộng, tỏ ra chán nản với triển vọng về việc đạt được một bộ quy tắc ứng xử với cường quốc số hai thế giới, không những thế, hành xử của Trung cộng trên thực địa, cũng đặt dấu hỏi lớn về việc liệu nước này có tuân thủ cam kết ngay cả khi một bộ quy tắc ứng xử đã được ký kết.
Trả lời phỏng vấn của đài RFA, ông Bill Hayton, nhà nghiên cứu của Chương trình châu Á – Thái Bình Dương, thuộc Viện Nghiên cứu các vấn đề quốc tế Chatham House, và là tác giả của nhiều công trình nghiên cứu về Biển Đông và Trung cộng, hôm 20/11 cho biết nhận định của ông về diễn biến mới nhất này:
“Đây là dấu hiệu cho thấy các quốc gia Đông Nam Á đang tỏ ra khó chịu, và thể hiện sự buông xuôi trước cách tiếp cận của Trung cộng.”
Có lẽ vì thế mà Phi Luật Tân, nước chịu sức ép rất lớn từ Trung cộng trên khu vực Biển Đông, đã tìm cách loại Trung cộng ra khỏi các sáng kiến liên quan đến vấn đề tranh chấp chủ quyền, và thay vào đó là làm việc trực tiếp với các nước Đông Nam Á khác có chung quan ngại.
Tổng thống Phi Luật Tân cũng cho biết ông hy vọng rằng các nước ASEAN khác sẽ tham gia sáng kiến bộ quy tắc ứng xử này.
Trao đổi với Đài Á châu Tự do, Giáo sư Carlyle Thayer, chuyên gia nghiên cứu quan hệ quốc tế ở khu vực Châu Á-Thái bình Dương, cho biết nhận định của ông về ý tưởng Phi Luật Tân, Mã Lai, cùng Việt Nam tạo ra bộ quy tắc ứng xử riêng trên Biển Đông:
“Tôi cho rằng đây chính là giải pháp bởi vì cần phải có một cách tiếp cận mang tính pháp lý để đối phó với chiến thuật vùng xám của Trung cộng. Hiện giờ thì mới chỉ dừng lại ở lời nói, các nước trong khu vực cần loại bỏ Trung cộng ra khỏi vấn đề này, và tự đàm phán với nhau, và cộng đồng quốc tế sau đó sẽ có thể ủng hộ nỗ lực của ASEAN.
Sáng kiến này trước hết sẽ giúp các nước trong khối ASEAN giải quyết các bất đồng nội bộ, dù những bất đồng đó không quá nghiêm trọng. Từ đó sẽ gây dựng được sự đoàn kết giữa các nước có tuyên bố chủ quyền. Và khiến Trung cộng gặp rắc rối, có khi còn có thể khiến Trung cộng rơi vào thế bị động, và bị cô lập.”
Đồng quan điểm với giáo sư Carlyle Thayer, ông Bill Hayton nhận định đây là sáng kiến tốt để giúp các nước Đông Nam Á giải quyết các bất đồng với nhau. Ngoài ra, ông còn cho rằng bước đi này sẽ giúp các nước ASEAN buộc Trung cộng phải xem xét lại thái độ và hành vi của họ, và phải đưa ra cách điều chỉnh:
“Nếu sau này Trung cộng muốn tham gia thì càng tốt, họ là nước gây ra hầu hết các vấn đề trên Biển Đông, thế nên việc họ vắng mặt trong bộ quy tắc ứng xử này sẽ không giúp làm giảm đi nguy cơ xung đột. Thế nhưng, đây là ý tưởng rất tốt nhằm buộc Trung cộng phải có những động thái rất cụ thể.”
Tuy nhiên, theo Giáo sư Carlyle Thayer thì Trung cộng rất có thể sẽ tìm cách ngăn cản nỗ lực tìm kiếm sự đoàn kết giữa các nước ASEAN, bởi Trung cộng từ trước đến nay vẫn một mực từ chối bất cứ cách tiếp cận đa phương nào đối với vấn đề Biển Đông:
“Trung cộng có thể tiếp tục áp dụng chiến thuật vùng xám, nói theo cách khác thì thái độ của Trung cộng sẽ là để mặc cho các nước Đông Nam Á cứ việc nói chuyện với nhau, nhưng Trung cộng sẽ tiếp tục hiện diện, tiếp tục thách thức, và làm suy yếu mọi nỗ lực hợp tác của các nước.
Hoặc Trung cộng cũng có thể thực hiện ngoại giao hậu trường, gây áp lực chính trị lên các nước và nói rằng đây là vấn đề song phương giữa Trung cộng và nước liên quan, và họ sẽ tiếp tục theo đuổi chính sách này.”
Người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Trong Quốc Mao Ning cảnh báo trong một cuộc họp báo thường kỳ hôm thứ hai rằng: “Bất kỳ động thái nào đi chệch khỏi khuôn khổ và đi ngược lại tinh thần của tuyên bố về cách ứng xử của các bên (DOC) ở Biển Đông đều vô hiệu”.
RFA (20.11.2023)
Biển Đông : Phi Luật Tân muốn cùng Việt Nam và Mã Lai soạn thảo Bộ Quy tắc Ứng xử riêng
Tổng thống Phi Luật Tân hôm nay, 20/11/2023, cho biết, Manila đang tiếp cận với nhiều nước láng giềng như Mã Lai và Việt Nam để thảo luận về một Bộ Quy tắc ứng xử riêng biệt về Biển Đông.
Tổng thống Phi Luật Tân Ferdinand Marcos Jr, phát biểu tại Trung tâm Nghiên cứu An ninh Châu Á-Thái Bình Dương Daniel K. Inouye ở Honolulu, Hawaii, Hoa Kỳ, ngày 19/11/2023. AP – Audrey McAvoy
Phát biểu tại Hawai trong một sự kiện được phát trực tiếp, tổng thống Phi Luật Tân Ferdinand Marcos Jr., giải thích rằng căng thẳng leo thang ở Biển Đông đòi hỏi Phi Luật Tân phải hợp tác với các đồng minh và nhiều nước láng giềng để duy trì hòa bình an ninh cho các tuyến đường hàng hải rất quan trọng trong khu vực.
Theo nguyên thủ Phi Luật Tân, bất chấp những nỗ lực của Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN), tiến độ đàm phán cho bộ Quy tắc Ứng xử (COC) giữa Trung cộng và ASEAN rất được trông đợi lại « diễn ra khá chậm chạp ».
Tình hình ngày càng trở nên tồi tệ, Phi Luật Tân buộc phải « chủ động tiếp cận các quốc gia khác trong khối ASEAN có tranh chấp lãnh hải » với Trung cộng như Việt Nam và Mã Lai để « xây dựng một bộ Quy tắc Ứng xử riêng biệt ». Tổng thống Phi Luật Tân bày tỏ hy vọng « điều này sẽ được phát triển và mở rộng sang nhiều nước ASEAN khác ».
Ngoài ra, ông Marcos cho rằng « những rạn san hô gần đây nhất mà quân đội Giải phóng Nhân dân Trung cộng (PLA) bắt đầu quan tâm đến để xây dựng căn cứ quân sự ngày càng tiến gần hơn đến bờ biển Phi Luật Tân ».
Đại sứ quán Trung cộng, Mã Lai và Việt Nam tại Manila chưa có bình luận gì về những phát biểu trên của tổng thống Phi Luật Tân. Tuy nhiên, một phát ngôn viên của bộ Ngoại Giao Trung cộng trong cuộc họp báo thường nhật cảnh báo « bất kỳ động thái nào đi chệch khỏi khuôn khổ và đi ngược tinh thần của Tuyên bố về Cách ứng xử của các bên (DOC) ở Biển Đông đều vô hiệu ».
Những nhận xét này của ông Marcos được đưa ra vài ngày sau cuộc gặp với chủ tịch Trung cộng Tập Cận Bình hôm thứ Sáu 17/11, bên lề Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á – Thái Bình Dương APEC tại San Francisco, Hoa Kỳ.
Theo Reuters, từ hai thập niên qua, Trung cộng và ASEAN đã thương lượng về một dự thảo văn bản đàm phán duy nhất về Bộ Quy tắc ứng xử, nhưng các tiến bộ đạt được rất chậm chạp, cho dù các bên liên quan cam kết thúc đẩy nhanh tiến độ đàm phán về COC.
RFI (20.11.2023)
Phi Luật Tân thuyết phục các nước láng giềng soạn thảo quy tắc về Biển Đông
Tổng thống Phi Luật Tân Marcos thăm Hawaii, ngày 19/11/2023.
Phi Luật Tân vừa tiếp cận các nước láng giềng như Mã Lai và Việt Nam để thảo luận về một bộ quy tắc ứng xử riêng liên quan đến Biển Đông, Tổng thống nước này cho biết hôm 20/11, với lý do tiến triển còn hạn chế trong việc đạt được một hiệp ước khu vực rộng lớn hơn với Trung cộng, theo Reuters.
Mối quan hệ giữa hai nước ngày càng căng thẳng hơn dưới thời Tổng thống Ferdinand Marcos (con), người ngày càng chỉ trích hành vi “hung hăng” của Trung cộng trong khi nối lại mối quan hệ bền chặt với Hoa Kỳ, đồng minh theo hiệp ước duy nhất của Phi Luật Tân.
Phát biểu tại Hawaii trong một sự kiện được phát trực tiếp, ông Marcos cho biết căng thẳng leo thang ở Biển Đông đòi hỏi Phi Luật Tân phải hợp tác với các đồng minh và láng giềng để duy trì hòa bình trên tuyến đường thủy nhộn nhịp, trong bối cảnh tình hình hiện nay “xấu đi”.
“Chúng tôi vẫn đang chờ đợi bộ quy tắc ứng xử giữa Trung cộng và ASEAN, đáng tiếc là tiến độ này diễn ra khá chậm”, ông Marcos nói, đề cập đến những nỗ lực của nhóm các quốc gia Đông Nam Á.
“Chúng tôi đã chủ động tiếp cận các quốc gia khác trong ASEAN mà chúng tôi đang có tranh chấp lãnh thổ, Việt Nam là một trong số đó, Mã Lai là một quốc gia nữa và xây dựng quy tắc ứng xử của riêng chúng tôi”.
“Hy vọng việc này sẽ mở rộng hơn nữa và mở rộng sang các nước ASEAN khác”.
Đại sứ quán Trung cộng, Mã Lai và Việt Nam tại Manila không trả lời ngay lập tức khi họ được đề nghị bình luận về một bộ quy tắc có thể có.
Trung cộng cho rằng xây dựng bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông là nhiệm vụ quan trọng đối với nước này và các nước ASEAN.
Tuy nhiên, người phát ngôn của Bộ Ngoại giao nước này cảnh báo tại một cuộc họp báo thường kỳ rằng: “Bất kỳ động thái nào đi chệch khỏi khuôn khổ và đi ngược lại tinh thần của tuyên bố về cách ứng xử của các bên (DOC) ở Biển Đông đều vô hiệu”.
Ông Marcos phát biểu như trên sau cuộc gặp hôm 17/11 với Chủ tịch Trung cộng Tập Cận Bình bên lề diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á-Thái Bình Dương tại San Francisco.
Các nhà lãnh đạo thảo luận các biện pháp nhằm giảm bớt căng thẳng ở vùng biển chiến lược có nhiều tranh chấp sau một loạt các vụ đối đầu trong năm nay.
Trong vài năm qua, ASEAN và Trung cộng đã nỗ lực tạo ra một khuôn khổ để đàm phán về quy tắc ứng xử, một kế hoạch đã có từ năm 2002. Tuy nhiên, tiến độ vẫn chậm chạp bất chấp cam kết của tất cả các bên nhằm thúc đẩy và đẩy nhanh quá trình này.
VOA (20.11.2023)