Trung cộng phô diễn năng lực tuần duyên với các nước Thái Bình Dương, tiến tới tuần tra vùng biển quốc tế
Nguồn hình ảnh,Hải cảnh Trung cộng
Trung cộng tiếp tục tiến tới trong hoạt động kiểm tra tàu cá ở vùng biển quốc tế Thái Bình Dương. Động thái này có nguy cơ gây căng thẳng với tàu Đài Loan và Tuần duyên Mỹ, theo giới chức Thái Bình Dương chia sẻ với Reuters.
Hải cảnh Trung cộng mới đây đã phô diễn năng lực của một trong những tàu lớn nhất – thường được dùng vào hoạt động chấp pháp hàng hải ở eo biển Đài Loan – trước các bộ trưởng của các đảo quốc Thái Bình Dương.
Trung cộng cũng đang tích cực tham gia các thảo luận về quy định kiểm tra tàu trên vùng biển quốc tế, theo tài liệu và các cuộc phỏng vấn quan chức ngành thủy sản trong khu vực.
Các quan chức ngành thủy sản này cho biết Trung cộng được cho là sẽ sớm bắt đầu tuần tra ở vùng biển quốc tế – nơi hiện đã có “rất đông” các lực lượng giám sát hoạt động đánh bắt.
“Việc mời lãnh đạo các nước đến, phô diễn năng lực trong các hoạt động hàng hải – đó là dấu hiệu cho thấy họ muốn tham gia vào khu vực này,” ông Allan Rahari, Giám đốc hoạt động thủy sản của Cơ quan Diễn đàn Thủy sản các Đảo Thái Bình Dương, nói trong một cuộc phỏng vấn với Reuters.
Cơ quan này chịu trách nhiệm ngăn chặn hoạt động đánh bắt trái phép tại 18 đảo quốc Thái Bình Dương, với sự hỗ trợ từ các lực lượng hải quân và không quân của Úc, Mỹ, Pháp và New Zealand.
Các đội tàu cá lớn nhất ở Thái Bình Dương – và cũng bị thanh tra ghi nhận vi phạm nhiều nhất – là Trung cộng và Đài Loan.
Tuy nhiên, Trung cộng cũng là đối tác thủy sản lớn nhất của một số đảo quốc.
Ông Rahari cho biết các thỏa thuận cho phép tàu hải cảnh Trung cộng hoạt động trong vùng gần bờ có thể được ký kết theo các hiệp định an ninh song phương.
Trong năm 2024, Trung cộng đã đăng ký 26 tàu hải cảnh với Ủy ban Nghề cá Tây và Trung Thái Bình Dương (WCPFC) để thực hiện việc kiểm tra trên vùng biển quốc tế – nơi Mỹ và Úc hiện có lực lượng thanh tra lớn nhất.
WCPFC cho biết họ chưa nhận được thông báo nào về việc Trung cộng thực hiện kiểm tra, nhưng các quan chức Trung cộng đang tích cực tham gia tranh luận về quy định lên tàu kiểm tra, theo bà Rhea Moss-Christian, Giám đốc điều hành WCPFC.
Năm ngoái, Trung cộng đã đề xuất xem xét lại hướng dẫn thực hiện kiểm tra, và vào tháng Ba năm nay, các quan chức Trung cộng đã dự một cuộc họp trực tuyến do Úc chủ trì nhằm siết chặt các quy định tự nguyện.
Theo quy định của WCPFC, thanh tra chỉ được phép lên tàu kiểm tra trên vùng biển quốc tế sau khi có sự chấp thuận từ quốc gia treo cờ của tàu đó.
Ông Rahari nhận định: “Tình huống có thể rất phức tạp về mặt ngoại giao nếu một tàu tuần duyên Trung cộng cố lên kiểm tra một tàu cá của Đài Loan”, vì Bắc Kinh không công nhận Đài Loan là quốc gia độc lập.
Các quan chức Trung cộng, Hải cảnh Trung cộng, Tuần duyên Úc, Đài Loan và Tuần duyên Mỹ đều không trả lời yêu cầu bình luận của Reuters.
Tham quan tàu
Nguồn hình ảnh,Getty Images,Bãi đáp trực thăng trên tàu Hải Tuần 06
Các bộ trưởng ngoại giao từ 10 đảo quốc Thái Bình Dương đã đến thăm thành phố ven biển Hạ Môn của Trung cộng và tham quan tàu Hải Tuần 06 (Haixun) – con tàu có thể di chuyển 18.500 km hoặc hoạt động 60 ngày liên tục không cần tiếp tế.
Ngoại trưởng Papua New Guinea Justin Tkatchenko cho biết 10 bộ trưởng đã chứng kiến lực lượng Hải cảnh Trung cộng trình diễn một tình huống khẩn cấp trên biển, nhưng không thảo luận về việc tuần tra ở Thái Bình Dương.
Hiện Papua New Guinea đang đàm phán một hiệp ước quốc phòng mới với Úc, và đã ký thỏa thuận an ninh với Mỹ vào năm 2023, cho phép Tuần duyên Mỹ tuần tra vùng đặc quyền kinh tế rộng 2,7 triệu km² của Papua New Guinea.
Fiji thông báo nước này vừa phê duyệt một hiệp định an ninh hàng hải mới với Úc trong tuần này.
Đài truyền hình nhà nước của Nauru đăng ảnh cuộc diễn tập trên tàu Hải Tuần 06 lên mạng xã hội và cho biết sự kiện này “tái khẳng định tầm quan trọng của hợp tác hàng hải giữa Trung cộng và các đảo quốc Thái Bình Dương”.
Theo hiệp định an ninh ký tháng 12, Nauru phải thông báo cho Úc trước khi hải quân Trung cộng ghé cảng nước này.
Tuần duyên Mỹ hiện có các thỏa thuận thực thi pháp luật hàng hải với khoảng 12 đảo quốc Thái Bình Dương, cho phép tàu Mỹ hoạt động trong vùng đặc quyền kinh tế của các nước này và đã tăng cường tuần tra trong năm qua.
“Vấn đề cốt lõi với Trung cộng là làm sao tham gia mà không giẫm chân các đối tác khác, vì điều đó sẽ gây căng thẳng trong khu vực – và chúng tôi không mong muốn điều đó xảy ra,” ông Rahari nói.
Trước đó, Reuters đưa tin trong chuyến tuần tra đầu tiên của Tuần duyên Mỹ tại vùng biển Vanuatu, các quan chức địa phương đã kiểm tra nhiều tàu cá Trung cộng và phát hiện vi phạm, điều mà Bắc Kinh đã chỉ trích.
Theo dữ liệu từ WCPFC, từ năm 2008, các tàu cá Trung cộng đã bị lập 158 biên bản vi phạm – chiếm 46% số vụ kiểm tra tàu Trung cộng do các thanh tra từ Mỹ, Pháp và Úc thực hiện.
Tàu cá Đài Loan bị lập 233 biên bản vi phạm trong cùng giai đoạn.
BBC (07.06.2025)
Quân đội Mỹ tăng cường tập trận chung để củng cố khả năng ứng phó khủng hoảng tại Đông Á
Nguồn hình ảnh,Reuters,Hàng không mẫu hạm USS George Washington của Hải quân Mỹ trong cuộc tập trận ba bên có tên Freedom Edge giữa Hoa Kỳ, Nhật Bản và Hàn Quốc ở Biển Hoa Đông, phía nam bán đảo Triều Tiên và phía tây các đảo chính của Nhật Bản, ngày 14/11/2024
Các cuộc diễn tập mùa hè năm nay tại Đông Á do cơ quan quân sự Mỹ phụ trách vận chuyển đạn dược và thiết bị tiến hành sẽ giúp lực lượng này phối hợp và liên lạc tốt hơn với các đồng minh trong trường hợp xảy ra khủng hoảng, tư lệnh của cơ quan này cho biết hôm thứ Sáu (6/6), theo Reuters.
Trước sự lo ngại về việc Trung cộng ngày càng quyết đoán hơn – cả ở Biển Đông có tranh chấp lẫn xung quanh Đài Loan mà Trung cộng tuyên bố chủ quyền – Mỹ và các nước bạn trong khu vực đã thường xuyên tổ chức các cuộc diễn tập chung.
Bộ Tư lệnh Vận tải Hoa Kỳ (TRANSCOM) không chỉ chịu trách nhiệm điều phối việc bố trí sẵn vũ khí và các thiết bị khác trên toàn thế giới qua đường bộ, đường hàng không và đường biển, mà còn đảm bảo việc tiếp tế trong trường hợp xảy ra xung đột.
Trong chuyến thăm Đông Á, Tư lệnh TRANSCOM Randall Reed nói với các phóng viên rằng việc duy trì và mở rộng quan hệ trong khu vực là điều thiết yếu nhằm bảo đảm Hoa Kỳ có thể ứng phó nhanh chóng với thảm họa và đối phó với các mối đe dọa đối với hòa bình và an ninh.
Nguồn hình ảnh,Getty Images,Chỉ huy Bộ Tư lệnh Vận tải Hoa Kỳ, Đại tướng Randall Reed
“Chúng tôi sẽ tiến hành một loạt các cuộc diễn tập và sẽ kiểm tra cấu trúc hậu cần và cơ sở hạ tầng hiện tại nhằm bảo đảm khả năng cơ động tự do liên tục,” ông nói trong một cuộc họp trực tuyến, nhưng không cung cấp thêm chi tiết về địa điểm hoặc thời gian.
“Chúng tôi muốn thể hiện khả năng huy động nhanh chóng, sau đó triển khai lực lượng từ bên trong lãnh thổ Hoa Kỳ đến các địa điểm trong khu vực này,” ông Reed nói thêm, mô tả mục tiêu của một cuộc diễn tập có tên là Mobility Guardian (Hộ vệ Cơ động).
Các nhiệm vụ này sẽ cho phép thử nghiệm các chiến thuật, kỹ thuật và quy trình với các đồng minh và đối tác, đồng thời tăng cường khả năng kết nối, ông nói.
“Các cuộc diễn tập này sẽ giúp chúng tôi làm sâu sắc thêm các mối quan hệ và phối hợp chặt chẽ hơn nữa với nhau để củng cố an ninh khu vực.”
Trong chuyến đi của mình, ông Reed đã đến thăm Nhật Bản và Phi Luật Tân, và sẽ đến Hàn Quốc — tất cả đều là các đồng minh có hiệp ước với Hoa Kỳ.
Quân đội Phi Luật Tân cho biết hôm thứ Năm (5/6) rằng lực lượng vũ trang nước này và Hoa Kỳ đã cùng nhau tổ chức tuần tra trên Biển Đông lần thứ bảy nhằm tăng cường khả năng phối hợp tác chiến giữa hai bên.
Cuộc diễn tập lần thứ bảy giữa Phi Luật Tân và Mỹ được tổ chức vào thứ Tư (4/6) tại vùng biển ngoài khơi các tỉnh Occidental Mindoro và Zambales, cách xa các thực thể đang có tranh chấp, bao gồm các hoạt động phối hợp gần bờ biển cũng như hỗ trợ hỏa lực.
“Hoạt động hợp tác hàng hải (MCA) là minh chứng cho quyết tâm của cả hai quốc gia trong việc tăng cường hợp tác và khả năng phối hợp tác chiến phù hợp với luật pháp quốc tế,” quân đội Phi Luật Tân tuyên bố.
Cuộc tuần tra chung cũng giới thiệu tàu Miguel Malvar của Phi Luật Tân – một khinh hạm dẫn đường dài 118 mét được đưa vào hoạt động tháng trước.
Đây là một trong hai tàu hộ vệ được Tập đoàn Công nghiệp Nặng Hyundai của Hàn Quốc đóng theo chương trình hiện đại hóa quân đội của Phi Luật Tân.
Các hoạt động hợp tác quân sự giữa hai đồng minh theo hiệp ước đã gia tăng mạnh mẽ dưới thời Tổng thống Ferdinand Marcos Jr., người đã nghiêng về phía Washington nhằm đối phó với sự hiện diện ngày càng tăng của Trung cộng ở Biển Đông.
Trung cộng tuyên bố chủ quyền gần như toàn bộ Biển Đông, bao gồm cả các phần thuộc vùng đặc quyền kinh tế của Brunei, Indonesia, Malaysia, Phi Luật Tân và Việt Nam.
BBC (06.06.2025)
Trung cộng đưa máy bay ném bom tới Hoàng Sa
Nguồn hình ảnh,MAXAR TECHNOLOGIES/Handout via REUTERS,Các máy bay ném bom H-6 của Trung cộng đậu tại sân bay trên đảo Phú Lâm thuộc quần đảo Hoàng Sa — nơi Trung cộng gọi là quần đảo Tây Sa — vào ngày 19/5/2025
Nguồn hình ảnh,MAXAR TECHNOLOGIES/Handout via REUTERS,Máy bay cảnh báo sớm KJ-500 và máy bay vận tải Y-20 đậu tại sân bay trên đảo Phú Lâm vào ngày 19/5/2025
Trung cộng đã điều hai máy bay ném bom tiên tiến nhất của mình đến quần đảo Hoàng Sa ở Biển Đông, trước thời điểm Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Pete Hegseth phát biểu tại diễn đàn Đối thoại Shangri-La kéo dài ba ngày tại Singapore hôm 30/5.
Bài phát biểu của ông Hegseth tập trung vào việc phác thảo cách tiếp cận của chính quyền Trump đối với khu vực Đông Nam Á.
Theo các nhà phân tích, đây là động thái mới nhất của Bắc Kinh nhằm phô trương sức mạnh quân sự ngày càng tăng trước các đối thủ.
Đây là lần đầu tiên các máy bay ném bom tầm xa H-6 hạ cánh xuống đảo Phú Lâm thuộc quần đảo Hoàng Sa kể từ năm 2020.
Việc điều động loại máy bay đã được nâng cấp này diễn ra trong bối cảnh Trung cộng tiếp tục căng thẳng với Phi Luật Tân, triển khai hoạt động quanh Đài Loan và trước thềm diễn đàn quốc phòng lớn nhất khu vực, Đối thoại Shangri-La, vào cuối tuần trước.
Các vệ tinh đã chụp được hình ảnh hai máy bay H-6 bay qua Bãi cạn Scarborough – khu vực đang có tranh chấp gay gắt trên Biển Đông – ngay trước chuyến thăm Phi Luật Tân của ông Hegseth vào cuối tháng Ba, khi ông tái khẳng định “cam kết sắt đá” của Hoa Kỳ đối với đồng minh theo hiệp ước.
Các nhà ngoại giao và nhà phân tích trong khu vực cho biết việc triển khai máy bay ném bom H-6 sử dụng động cơ phản lực luôn được theo dõi chặt chẽ, do khung thân thời Chiến tranh Lạnh của loại máy bay này đã được hiện đại hóa để mang theo tên lửa hành trình chống hạm và tấn công mặt đất, trong khi một số chiếc còn có khả năng phóng tên lửa đạn đạo mang đầu đạn hạt nhân.
Máy bay ném bom H-6, được xem là mối đe dọa tiềm tàng đối với các căn cứ của Mỹ trong khu vực, đã được triển khai trong các cuộc tập trận quanh Đài Loan vào tháng 10/2024.
Vào tháng Bảy năm ngoái, máy bay này đã lần đầu tiên bay gần lục địa Mỹ.
BBC (06.06.2025)
Trung cộng yêu cầu Liên Âu ngừng “khuấy động” xung đột ở Biển Đông.
Tòa đại sứ Trung cộng tại Phi Luật Tân yêu cầu Liên Hiệp Châu Âu không can thiệp vào “chuyện nội bộ” ở Biển Đông và khuyên Manila đừng trông cậy vào các thế lực bên ngoài. Lời đe dọa được đưa ra ngày 05/06/2025 sau khi lãnh đạo ngoại giao châu Âu Kaja Kallas trong chuyến công du Phi Luật Tân bày tỏ quan ngại về những hoạt động của Trung cộng trên tuyến hàng hải huyết mạch của thế giới.
RFI (05.06.2025)
Trung cộng rầm rộ triển khai hải quân quanh Đài Loan, căng thẳng vượt tầm diễn tập
Bức tranh an ninh khu vực eo biển Đài Loan tiếp tục thêm phần u ám khi Đài Bắc công bố dữ liệu cho thấy Trung cộng đã triển khai hai nhóm tác chiến Hàng không mẫu hạm cùng khoảng 70 tàu hải quân ở vùng biển phía bắc và phía nam Đài Loan trong suốt tháng 5 vừa qua. Cùng với đó là hàng trăm đợt xuất kích máy bay quân sự, đánh dấu đợt phô diễn sức mạnh quy mô lớn và kéo dài nhất kể từ đầu năm.
Theo nguồn tin an ninh từ Đài Loan được hãng AFP dẫn ngày 2 Tháng Sáu, từ ngày 1 đến 27 Tháng Năm, các tàu Trung cộng di chuyển dọc từ Hoàng Hải xuống Biển Đông, bao phủ toàn bộ “chuỗi đảo thứ nhất” – một tuyến phòng thủ chiến lược trải dài từ Okinawa (Nhật Bản), qua Đài Loan, tới Phi Luật Tân.
Trong số đó, một số tàu đã đi qua eo biển Miyako để tiến vào phía tây Thái Bình Dương, tiến hành các cuộc diễn tập tầm xa kết hợp không-hải quân – hoạt động mà giới phân tích cho là mô phỏng các tình huống phong tỏa hoặc tấn công đổ bộ.
Không chỉ có lực lượng chính quy, phía Đài Loan còn phát hiện 30 tàu lạ không có tên, đăng ký hoặc giấy tờ, xuất hiện gần quần đảo Bành Hồ – vị trí chiến lược án ngữ giữa Đài Loan và Trung cộng đại lục – vào ngày 19 Tháng Năm. Những tàu này bị nghi là tàu dân binh biển trá hình, thường được Trung cộng sử dụng để thực hiện chiến thuật vùng xám: không nổ súng nhưng gây sức ép tâm lý và kiểm soát thực địa.
Thống kê từ Cơ quan Phòng vệ Đài Loan cho thấy 75 máy bay quân sự Trung cộng đã thực hiện ba đợt tuần tra tác chiến quy mô lớn quanh hòn đảo trong tháng qua – diễn biến tiếp nối chuỗi gia tăng áp lực quân sự liên tục từ Bắc Kinh kể từ sau bầu cử tổng thống Đài Loan hồi đầu năm.
Tình hình diễn ra chỉ vài ngày sau khi Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth tại Đối thoại Shangri-La ở Singapore tuyên bố rằng Trung cộng “đang luyện binh mỗi ngày để chuẩn bị cho kịch bản sử dụng vũ lực nhằm thống nhất Đài Loan.” Ông Hegseth cảnh báo Bắc Kinh đang có ý đồ thay đổi cán cân quyền lực tại Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương bằng biện pháp quân sự, và diễn tập không còn đơn thuần là “phòng vệ”.
Đáp lại, Trung cộng ngày 1 Tháng Sáu tuyên bố phát ngôn của Mỹ là “đáng trách” và mang mục đích chia rẽ khu vực, đồng thời phủ nhận mọi cáo buộc rằng họ là mối đe dọa với an ninh khu vực. Tuy nhiên, việc liên tục triển khai các nhóm Hàng không mẫu hạm và mô phỏng chiến thuật phong tỏa Đài Loan đang khiến dư luận quốc tế ngày càng khó chấp nhận lời giải thích “tập trận thông thường” từ phía Bắc Kinh.
Việc Trung cộng huy động cùng lúc Hàng không mẫu hạm, máy bay chiến đấu, và cả các tàu dân sự trong một cấu trúc chiến lược liên hoàn cho thấy mức độ sẵn sàng về quân sự đang tiến gần hơn đến một trạng thái tiền chiến. Trong khi đó, sự im lặng chiến lược của Bắc Kinh trước các lời kêu gọi giảm căng thẳng càng khiến các nước trong khu vực và phương Tây thêm phần lo ngại.
Nếu kịch bản cưỡng ép quân sự đối với Đài Loan không còn là điều “nếu xảy ra” mà là “khi nào”, thì những gì diễn ra trong tháng 5 có thể chính là bước dạo đầu cho một giai đoạn bất ổn dài hơi, không chỉ với Đài Loan mà cả chuỗi an ninh Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.
Đất Việt (02.06.2025)
Trung cộng Tăng Cường Hiện Diện Quân Sự Gần Bãi Cạn Scarborough, Biển Đông Lại Căng Thẳng
Quân đội Trung cộng ngày 31 Tháng Năm chính thức tuyên bố đã tăng cường các cuộc tuần tra sẵn sàng chiến đấu tại vùng biển và không phận xung quanh bãi cạn Scarborough – điểm nóng tranh chấp chủ quyền giữa Trung cộng và Phi Luật Tân trên Biển Đông.
Theo hãng tin Tân Hoa Xã, Bộ Tư lệnh Chiến khu Nam bộ của Quân Giải phóng Nhân dân Trung cộng (PLA) cho biết các lực lượng hải quân và không quân Trung cộng đã được triển khai kể từ đầu tháng 5 để liên tục “kiểm soát và quản lý” khu vực này. Trong khi đó, Lực lượng Hải cảnh Trung cộng (CCG) cùng lúc cũng tiến hành tuần tra cái gọi là “thực thi pháp luật” quanh bãi cạn Scarborough vào cùng ngày 31 Tháng Năm.
Động thái quân sự này được Trung cộng mô tả là nhằm “kiên quyết bảo vệ chủ quyền và an ninh quốc gia”, đồng thời “duy trì hòa bình và ổn định khu vực”. Tuy nhiên, giới phân tích quốc tế và các nước láng giềng coi đây là bước leo thang nguy hiểm, gia tăng áp lực lên vùng biển đang có tranh chấp gay gắt.
Bãi cạn Scarborough – mà Bắc Kinh gọi là đảo Hoàng Nham – nằm cách đảo Luzon của Phi Luật Tân khoảng 240 km, trong khi lại cách đảo Hải Nam gần 900 km. Mặc dù nằm rõ trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) 200 hải lý của Phi Luật Tân theo luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS), Trung cộng vẫn áp đặt quyền kiểm soát thực tế kể từ cuộc đối đầu hải quân năm 2012.
Việc PLA công khai thông tin về các cuộc tuần tra “sẵn sàng chiến đấu”, kèm theo sự tham gia của hải cảnh – lực lượng bán quân sự chuyên đẩy mạnh yêu sách chủ quyền phi pháp của Trung cộng – cho thấy Bắc Kinh đang ngày càng củng cố sự hiện diện và áp đặt luật chơi riêng trên Biển Đông.
Cho đến thời điểm hiện tại, chính phủ Phi Luật Tân chưa đưa ra phản ứng chính thức đối với động thái mới của Trung cộng. Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng Manila có thể sẽ bị buộc phải lên tiếng, trong bối cảnh Tổng thống Ferdinand Marcos Jr. đang chịu sức ép từ dư luận trong nước về việc bảo vệ chủ quyền trước các hành vi lấn tới ngày càng trắng trợn của Bắc Kinh.
Về mặt quốc tế, hành động của Trung cộng chắc chắn sẽ tiếp tục thổi bùng căng thẳng trong khu vực, nhất là khi Mỹ, Nhật Bản và các nước đồng minh đã nhiều lần lên án các hành vi quân sự hóa và cưỡng ép trên Biển Đông. Với tình hình hiện nay, Scarborough không chỉ là một bãi cạn – mà đang trở thành biểu tượng cho cuộc tranh giành ảnh hưởng và luật lệ giữa một bên là Trung cộng, và bên kia là trật tự quốc tế dựa trên luật pháp.
Đất Việt (01.06.2025)
Ý đồ của Bắc Kinh tại Đá Hoài Ân
Lynn Kuok, “Beijing’s Play for Sandy Cay,” Foreign Policy, 01/06/2025
Nguyễn Thị Kim Phụng
Chiến thuật cắt lát salami của Trung cộng ở Biển Đông đang làm xói mòn uy tín của Mỹ. Các hoạt động của Trung cộng ở Biển Đông đang gia tăng trở lại – nhưng không thu hút được nhiều sự chú ý quốc tế. Tháng trước, lực lượng Hải cảnh Trung cộng đã sử dụng vòi rồng tấn công các tàu đánh cá của Phi Luật Tân, gây ra một vụ va chạm gần Đá Hoài Ân, nơi đang nhanh chóng trở thành điểm nóng mới trong các hành động gây sức ép của Trung cộng và sự phản kháng của Phi Luật Tân ở Biển Đông.
Sự kiện này diễn ra sau khi Trung cộng giương quốc kỳ trên bãi đá này vào cuối tháng 4 – đây là lần đầu tiên trong hơn một thập kỷ, nước này chính thức khẳng định chủ quyền trên thực địa đối với một thực thể địa lý chưa từng có người ở. Động thái này xuất hiện trong bối cảnh các cuộc tập trận quân sự chung Mỹ-Phi Luật Tân đang diễn ra và các chính phủ nước ngoài đang bận rộn đối phó với những mức thuế do chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump áp đặt.
Lần gần đây nhất Trung cộng có động thái tương tự là vào năm 2012 khi, để đáp trả việc Hải quân Phi Luật Tân bắt giữ ngư dân Trung cộng gần Bãi cạn Scarborough, Bắc Kinh đã tăng cường sự hiện diện của lực lượng Hải cảnh và Hải binh, và cuối cùng thiết lập quyền kiểm soát bãi cạn này trên thực tế. Scarborough hiện vẫn chưa có người ở, nhưng Trung cộng vẫn duy trì quyền kiểm soát khu vực, cho phép hoặc từ chối quyền tiếp cận của ngư dân Phi Luật Tân, bất chấp phán quyết của tòa án quốc tế năm 2016 khẳng định rằng ngư dân Phi Luật Tân, Trung cộng, Việt Nam, và Đài Loan được hưởng quyền đánh bắt cá truyền thống tại bãi cạn này và rằng Trung cộng đã cản trở họ.
Tuyên bố chủ quyền đối với Đá Hoài Ân không phải là hành động bất hợp pháp – Trung cộng, Đài Loan, Phi Luật Tân, và Việt Nam đều tuyên bố chủ quyền đối với Đá Hoài Ân. Nằm ngoài vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý của cả bốn nước, Đá Hoài Ân chủ yếu nổi trên mặt nước khi thủy triều lên và về mặt pháp lý có thể được tuyên bố yêu sách chủ quyền độc lập. Trên lý thuyết, cả bốn nước đều có thể đưa ra một yêu sách hợp lệ.
Tuy nhiên, điều đáng lo ngại là việc tuyên bố chủ quyền trên thực địa đối với một thực thể chưa từng có người ở, theo đó cũng làm tăng nguy cơ leo thang, như chúng ta đang chứng kiến. Năm 2002, Trung cộng và các thành viên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đã ký Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông, cam kết “tự kiềm chế trong việc tiến hành các hoạt động có thể làm phức tạp hoặc leo thang tranh chấp, ảnh hưởng đến hòa bình và ổn định, bao gồm kiềm chế hành động cư trú trên các đảo, bãi đá, bãi cạn, cồn cát và các thực thể khác hiện không có người ở, và phải giải quyết các khác biệt của họ một cách mang tính xây dựng.” Dù các quốc gia, đặc biệt là Trung cộng, vẫn tiếp tục cải tạo và quân sự hóa các thực thể mà họ đã chiếm đóng, nhưng họ đã không chiếm đóng các thực thể mới. Trung cộng chưa chiếm đóng Đá Hoài Ân, nhưng họ đang thách thức các giới hạn của tuyên bố năm 2002.
Vùng lãnh hải của Đá Hoài Ân và Đảo Thị Tứ gần đó, vốn do Phi Luật Tân chiếm đóng và quản lý từ năm 1971, gần như chồng lấn hoàn toàn, do hai thực thể địa lý này chỉ cách nhau hai hải lý. Bằng cách tuyên bố chủ quyền đối với Đá Hoài Ân, Trung cộng cũng đã đưa ra một yêu sách cạnh tranh đối với vùng nước xung quanh một tiền đồn lớn của Phi Luật Tân, thu hẹp không gian hoạt động của Phi Luật Tân, và làm phức tạp thêm các cuộc tuần tra và tiếp tế. Nó cũng đặt nền tảng pháp lý cho những thách thức trong tương lai.
Giống như nhiều hoạt động vùng xám của Trung cộng ở Biển Đông, việc giương cờ trên Đá Hoài Ân là hành động khôn ngoan và có tính toán. Hành động này nhằm mục đích thúc đẩy các yêu sách chủ quyền trong khi vẫn giữ mọi thứ ở dưới ngưỡng xung đột vũ trang. Dù hành động này quan trọng, nhưng nó ít mang tính quân sự hơn những hành động khác mà Trung cộng đã thực hiện ở Biển Đông, bao gồm cả việc sử dụng vòi rồng chống lại các tàu của Phi Luật Tân vào cuối tháng 5. Lực lượng Hải cảnh và Hải binh Trung cộng đã tràn vào vùng biển gần Đá Hoài Ân và hạn chế Phi Luật Tân tiếp cận Đảo Thị Tứ gần đó. Trong khi đó, ở những nơi khác, đáng chú ý nhất là xung quanh Bãi Cỏ Mây, Trung cộng đã sử dụng tia laser, bắn vòi rồng, và đâm tàu. Trung cộng đang sử dụng các thực thể nhỏ như Đá Hoài Ân, vốn không lớn hơn một vài sân bóng đá, và các hành động nhỏ để mở rộng sự hiện diện và quyền kiểm soát của mình, củng cố các yêu sách và xác định giới hạn mà những nước khác, đặc biệt là Mỹ, sẽ chấp nhận.
Một trong những mục tiêu chính của Trung cộng là làm suy yếu uy tín của Mỹ. Đá Hoài Ân không được công nhận là lãnh thổ của Phi Luật Tân và do đó không nằm trong phạm vi của Hiệp ước Phòng thủ Chung Mỹ-Phi Luật Tân, nhưng sự khác biệt pháp lý đó sẽ không làm thay đổi cách khu vực này nhận thức về phản ứng – hoặc thiếu phản ứng – của Washington. Chính quyền Trump đã làm các đồng minh và đối tác bất an thông qua cách họ đối xử với châu Âu, sự dao động về các cam kết an ninh, và việc đánh thuế quan bừa bãi. Các đồng minh và đối tác rất nhạy cảm với cách Washington phản ứng với mọi thách thức, bao gồm cả thách thức này, ngay cả khi nhiều nước trong khu vực không chia sẻ sự nhiệt tình của Phi Luật Tân trong việc phản đối các yêu sách bất hợp pháp của Trung cộng. Bắc Kinh đã tính toán đúng thời điểm để khẳng định chủ quyền của mình đối với Đá Hoài Ân.
Nhưng sự quyết đoán của Bắc Kinh ở Biển Đông đang phản tác dụng. Nếu Trung cộng kiềm chế hơn, họ sẽ hưởng lợi vì vị thế của Mỹ ở Đông Nam Á đang suy yếu, đặc biệt là sau các chính sách thuế quan của Trump và các hoạt động ngoại giao cấp cao của Trung cộng trong khu vực diễn ra ngay sau đó. Trong chuyến thăm Đông Nam Á của Chủ tịch Trung cộng Tập Cận Bình vào giữa tháng 4, 113 thỏa thuận đã được ký kết. Dù ít thỏa thuận trong số này có thể trở thành hiện thực, nhưng chúng đã giúp khắc họa Trung cộng là đối tác mang tính xây dựng, trong khi Mỹ là kẻ vắng mặt hoặc thậm chí là thích trừng phạt. Trung cộng đã âm thầm tích lũy thiện chí. Tuy nhiên, việc trực tiếp tuyên bố chủ quyền đối với một thực thể chưa từng có người ở và các hành động bành trướng khác đã nhắc nhở khu vực rằng tại sao họ không thể tin tưởng Trung cộng, ngay cả trong bối cảnh sự thất vọng ngày càng tăng đối với Washington.
Vấn đề là Trung cộng có thể thực hiện các hành động như thế này bởi vì họ có thể. Năm 2024, lần đầu tiên trong một cuộc khảo sát thường niên do Viện ISEAS-Yusof Ishak có trụ sở tại Singapore thực hiện, đa số thành viên giới tinh hoa chính phủ và phi chính phủ Đông Nam Á cho biết họ sẽ liên kết với Trung cộng thay vì Mỹ nếu buộc phải lựa chọn, dù không mấy tin tưởng vào việc Trung cộng sẽ “làm điều đúng đắn” và lo ngại về Biển Đông.
Trong cuộc khảo sát năm 2025, Mỹ đã giành lại được vị thế. Sự trở lại của Trump – kết quả thăm dò được công bố vào đầu tháng 4, nhưng đã được tiến hành trước khi ông áp dụng thuế quan “Ngày giải phóng” – và sự lo lắng ngày càng tăng về các hành động quyết đoán của Trung cộng ở Biển Đông là những nguyên nhân chính. Nhưng Trung cộng có thể tăng hoặc giảm các hoạt động của mình ở đó, và các hành động của họ thường bị bỏ qua do ảnh hưởng kinh tế và các hoạt động ngoại giao bền vững của họ. Ngay cả vào năm 2025, những người trả lời từ ba trong số năm quốc gia Đông Nam Á có tranh chấp lãnh thổ hoặc hàng hải với Trung cộng – Brunei, Malaysia, và Indonesia – vẫn chủ yếu nghiêng về Bắc Kinh. Trong số hai quốc gia còn lại – Phi Luật Tân và Việt Nam – Việt Nam gần như chắc chắn, nếu buộc phải lựa chọn, cũng sẽ nghiêng về Trung cộng nếu chỉ khảo sát các quan chức chính phủ. Bất chấp những trở ngại về kinh tế, Trung cộng vẫn là đối tác thương mại lớn nhất trong khu vực và là nhà đầu tư quan trọng, với quan hệ kênh đảng chặt chẽ với Việt Nam. Tuần trước, Trung cộng đã cùng ASEAN và các nước Hội đồng Hợp tác Vùng Vịnh (GCC) tham gia hội nghị thượng đỉnh ASEAN-GCC-Trung cộng lần đầu tiên, nhằm thúc đẩy hợp tác kinh tế và chiến lược ba bên lớn hơn. Cho đến nay, ASEAN vẫn chưa đưa ra tuyên bố mạnh mẽ lên án hành động của Trung cộng ở Biển Đông.
Trong khi chính quyền Trump ưa thích sự phô trương và đối đầu trực tiếp, cách tiếp cận của Trung cộng lại lặng lẽ hơn và gia tăng dần dần. Chiến lược cắt lát salami của nước này ở Biển Đông hầu như không thu hút phản ứng từ chính quyền Trump. Đại sứ Mỹ tại Phi Luật Tân đã đăng trên X rằng “hành động hung hăng của lực lượng Hải cảnh Trung cộng chống lại một phái bộ dân sự hợp pháp gần Đá Hoài Ân đã liều lĩnh gây nguy hiểm đến tính mạng và đe dọa sự ổn định của khu vực” và rằng Mỹ “sát cánh cùng các đồng minh Phi Luật Tân của chúng tôi để ủng hộ luật pháp quốc tế và một Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và rộng mở.” Hồi tháng 4, một phát ngôn viên của Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ tuyên bố, “Các báo cáo về việc Trung cộng chiếm giữ rạn san hô Đá Hoài Ân là rất đáng lo ngại nếu đúng sự thật.” Trung cộng vẫn đang củng cố vị thế của mình, hoạt động trong các vùng xám về mặt pháp lý và vận hành. Về phần mình, chính quyền Trump cho đến nay vẫn chưa nêu rõ các mục tiêu ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và cách thức đạt được các mục tiêu đó với các đồng minh và đối tác, trong khi các mức thuế quan được lên kế hoạch của họ gây tổn hại cho cả bạn và thù, đồng thời làm dấy lên nghi ngờ về các cam kết an ninh lâu dài.
Trung cộng không cần những chiến thắng quyết định; họ chỉ cần tiếp tục tích lũy lợi thế. Đá Hoài Ân là một nước đi nữa trong một ván cờ dài đang dần định hình lại trật tự chiến lược của khu vực. Washington không nên bỏ qua những cuộc cạnh tranh nhỏ này. Họ có thể và nên báo hiệu rằng việc chiếm đóng Đá Hoài Ân và các thực thể chưa có người ở khác đang gây bất ổn và sẽ gây ra hậu quả cho quan hệ Mỹ-Trung. Chính quyền của cựu Tổng thống Barack Obama đã đưa ra cảnh báo tương tự liên quan đến Bãi cạn Scarborough, nơi Trung cộng đã kiềm chế không chiếm đóng. Tất nhiên, khó khăn hiện nay là quan hệ Mỹ-Trung đang bị rạn nứt đến mức Washington có thể gặp khó khăn trong việc áp đặt cái giá phải trả – chiến lược tấn công chớp nhoáng của họ đối với Trung cộng đang tác động đến khả năng định hình hành vi của Bắc Kinh.
Uy tín của Mỹ trong khu vực có thể bị xói mòn vì những quyết định lớn, chẳng hạn như việc áp đặt thuế quan bừa bãi, và những quyết định có vẻ nhỏ hơn, như việc không hành động đối với Đá Hoài Ân. Uy tín bị suy yếu không chỉ ở trung tâm, mà còn ở ngoại vi – và điều này cuối cùng sẽ dẫn đến mất ảnh hưởng và quyền lực.
Nguồn: Lynn Kuok, “Beijing’s Play for Sandy Cay,” Foreign Policy, 01/06/2025
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Lynn Kuok là Giám đốc về Nghiên cứu Đông Nam Á tại Viện Brookings. Bà cũng là nghiên cứu viên cấp cao tại Đại học Cambridge